Co i w jaki sposób zmieniać w systemie produkcji żywności, aby był on bardziej efektywny oraz przyjazny dla człowieka i środowiska? Debatowali o tym uczestnicy Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Perspektywy rozwoju polskiej wsi w kontekście zrównoważonego rozwoju”. Konferencja towarzyszyła premierze publikacji „Zintegrowany system wsparcia rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich”, przygotowanej przez zespół badawczy naukowców WSIiZ. Konferencja odbyła się 19 kwietnia br. w Centrum Edukacji Międzynarodowej w Kielnarowej.
Konferencja „Perspektywy rozwoju polskiej wsi w kontekście zrównoważonego rozwoju” jest konferencją z rodzaju branżowych, skierowaną do określonego grona specjalistów, ale tak naprawdę jej tematyka dotyczy nas wszystkich, ponieważ wszyscy jesteśmy konsumentami. A oprócz tego, że interesujemy się tym, co jemy i jakiej jest to jakości, interesuje nas także to, czy produkcja żywności jest przyjazna dla środowiska – mówił witając gości Rektor WSIiZ, dr hab. Andrzej Rozmus, prof. WSIiZ.
Diagnozę dotyczącą największych wad obecnego systemu wsparcia dla polskiego rolnictwa oraz część wypracowanych przez zespół naukowców rekomendacji przedstawił dr Wojciech Misiąg, prof. WSIiZ, kierownik projektu „Zintegrowany system wsparcia rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich” (pozostali autorzy publikacji to: dr Mirosława Braja, mgr Jan Misiąg, mgr Karolina Palimąka, dr Jacek Rodzinka, dr hab. Tomasz Skica, prof. WSIZ).
Dr Wojciech Misiąg, prof. WSIiZ, podkreślał, że na wsparcie rolnictwa i obszarów wiejskich przeznaczane są bardzo duże środki – nawet 50 mld zł rocznie. Przy czym mniej więcej połowa tej kwoty to dopłaty bezpośrednie i dotacje do ubezpieczeń społecznych rolników. Największym problem jest więc to, że pieniądze trafiają głównie do gospodarstw, które nie prowadzą produkcji rynkowej. Inną bolączką jest brak integracji między różnymi rodzajami wsparcia dla rolnictwa oraz obszarów wiejskich – zaznaczał kierownik projektu. Prelegent omówił także część z 54 wskazanych w publikacji rekomendacji, jedną z najbardziej istotnych jest wykluczenie gospodarstw „nietowarowych” z systemu wsparcia rolnictwa (przy jednoczesnym objęciu mieszkańców terenów wiejskich innym rodzajem wsparcia).
Zobacz prezentację prof. Wojciecha Misiaga pt. „Perspektywy rozwoju polskiej wsi w kontekście zrównoważonego rozwoju”
Dr Katarzyna Kosior z Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowego Instytutu Badawczego przedstawiła nowe modele biznesowe w sektorze rolno-spożywczym. Zdaniem Prelegentki, to sektor produkcji zwierzęcej jest tym sektorem, który w największym stopniu przyczynia się do emisji gazów cieplarnianych. Potrzeba wdrażania nowych modeli biznesowych jest kluczowa z punktu widzenia budowy zrównoważonej strategii żywnościowej. O taką potrzebę apelują instytucje UE. Jednak patrząc na dotychczasowe doświadczenia historyczne, można mieć wątpliwości co do wdrożenia wszystkich założeń tej strategii – mówiła dr Katarzyna Kosior i podkreślała, że do zmiany modeli biznesowych konieczne jest szersze wykorzystanie technologii cyfrowych i danych m.in. innowacji i łańcucha dostaw opartego na danych czy cyfrowych bliźniaków (wśród gospodarstw i przedsiębiorstw).
Zobacz prezentację dr Katarzyny Kosior pt. „Nowe modele biznesowe w sektorze rolno-spożywczym”
Dr hab. inż. Tadeusz Pomianek, prof. WSIiZ, Prezydent WSIiZ podczas swojego wystąpienia postawił tezę, że system produkcji żywności nadaje się tylko do kapitalnego remontu. Punkt ciężkości w walce o uchronienie ludzkości od katastrofy klimatycznej położony jest przede wszystkim na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Tymczasem ludzkość stoi przed trzema głównymi wyzwaniami, są nimi: ocieplenie klimatu, degradacja środowiska i lawina odpadów z tworzywami sztucznymi na czele. Możemy je rozwiązać przy pomocy energii odnawialnej, likwidacji przemysłowej produkcji żywności i redukcji spożycia mięsa – mówił prof. Pomianek. Jak podkreślił Prezydent WSIiZ, świat produkuje aktualnie ponad 5 mld ton żywności, z czego 30% ton jest marnowane. Zarekomendował również daleko idące zmiany systemu produkcji żywności oparte na wiedzy, a nie tylko na zysku. Wśród nich znalazły się m.in.: skrócone łańcuchy dostaw, przetwórstwo czy odzyskanie rentowności przez małe i średnie wyspecjalizowane gospodarstwa.
Najmniej koniecznych zmian ma miejsce w przemysłowym systemie produkcji żywności, tymczasem jest to obszar najbardziej wszechstronnej destrukcji. Produkcja żywności generuje 35% całkowitej emisji gazów cieplarnianych, czyli 18 mld ton ekwiwalentu CO2 rocznie. Nasz ekosystem niszczy niezwykle skutecznie przemysłowy (intensywny) system produkcji żywności. Jednym z warunków koniecznych udanej transformacji w tym obszarze jest wprowadzenie rzetelnego rachunku ekonomicznego produkcji żywności. Obecnie zupełnie pomija się koszty pośrednie w produkcji żywności metoda przemysłową, tj. emisji gazów cieplarnianych, dewastacji środowiska, utraty naszego zdrowia, czy też złych nawyków żywieniowych. Równie ważną kwestą jest cierpienie zwierząt hodowlanych. Proces produkcji żywności – również w Polsce – wymaga głębokiej, wieloaspektowej zmiany – podkreślał prof. Tadeusz Pomianek.
Zobacz prezentację prof. Tadeusza Pomianka pt. „System produkcji żywności do kapitalnego remontu”
Prof. Paulina Kramarz z Uniwersytetu Jagiellońskiego przedstawiła temat bioróżnorodności w kontekście obszarów wiejskich. Jak wspomniała, jednym z obecnie najpoważniejszych problemów jest emisja gazów cieplarnianych (choćby ze spalania paliw kopalnych), a kolejnym ogromnym problemem jest masowe wymieranie gatunków. Podkreśliła, że w obszarze rolnictwa musimy zacząć ograniczać maksymalnie zużywanie energii oraz surowców.
Zobacz prezentację prof. Pauliny Kramarz pt. „Bioróżnorodność w trosce o obszary wiejskie”
Prof. Zbigniew M. Karaczun ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego zwracał uwagę, że rolnictwo jest sektorem szczególnym. Z jednej strony jest bardzo mocno narażone na skutki i zmiany klimatu – bo czynniki klimatyczne to czynniki decydujące o powodzeniu produkcji rolnej. Z drugiej jednak strony ono samo jest odpowiedzialne za emisję dużych ilości gazów cieplarnianych GHG. To dlatego potrzebujemy zarówno działań w kontekście mitygacyjnych jak i adaptacyjnych – powiedział prof. Karaczun. Podkreślił również, że zmiana klimatu wpływa na bezpieczeństwo żywnościowe we wszystkich wymiarach, a polscy rolnicy i krajowa polityka rolna są słabo przygotowani do wdrożenia działań na rzecz ochrony klimatu.
Zobacz prezentację prof. Zbigniewa M. Karaczuna pt. „Polskie rolnictwo i rolnicy wobec zmiany klimatu – rzeczywistość, obawy i potrzeba działań”
Red. Tomasz Ulanowski, dziennikarz naukowy „Gazety Wyborczej”, zwracał uwagę, że rolnictwo odpowiada mniej więcej za jedną trzecią antropogenicznej emisji gazów cieplarnianych, a połowa tej emisji pochodzi z hodowli zwierząt. Energetycznie rzecz biorąc, nasza produkcja żywności to jest czysta strata. Dokładamy więcej jednostek energii, żeby uzyskać dużo mniej energii pochodzącej z żywności – mówił Tomasz Ulanowski. Dziennikarz podkreślił również, że nie jemy produktów lokalnych, a w Unii Europejskiej średni dystans od pola do stołu to aż 180 km.
Zobacz film z wypowiedziami uczestników konferencji:
Zobacz relację filmową z całej konferencji.
Zobacz pytania i odpowiedzi zadane w czasie transmisji online – plik pdf
Zobacz relacje prasowe poświęcone konferencji.
Zobacz galerię zdjęć:
Konferencja „Perspektywy rozwoju polskiej wsi w kontekście Zrównoważonego rozwoju” jest dofinansowana ze środków budżetu państwa w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa” Nr projektu NdS/536603/2021/2021 Kwota dofinansowania 217 250 zł, całkowita wartość projektu 217 250 zł, tytuł projektu: Koncepcja zintegrowanego systemu wsparcia rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich.
Głównym celem projektu „Zintegrowany system wsparcia rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich” było opracowanie koncepcji zintegrowanego systemu wsparcia rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich oraz zmian w systemie finansów samorządowych, dostosowujących wsparcie rolnictwa i obszarów wiejskich do realnych potrzeb rozwojowych oraz specyfiki gmin rolniczych.
