Betula pendula – łac. betula „brzoza”; łac. pendulus „zwisający, obwisły” (dotyczy charakterystycznych, zwisających gałęzi). Rodzina ta obejmuje trudną do sprecyzowania liczbę gatunków, ponieważ w obrębie rodzaju łatwo powstają mieszańce międzygatunkowe o trudnym do ustalenia statusie taksonomicznym. Wyróżnia się zazwyczaj ok. 30–60 gatunków.

Pokrój

Krzewy i drzewa o zróżnicowanej wysokości, maksymalnie do 40 m (brzoza papierowa), ale też zwykle nie przekraczające 1 m (brzoza karłowata). Kora u wielu gatunków, zwłaszcza w młodych partiach koron cienka i papierzasta. U wielu gatunków biała, ale też różowa, czerwonawa do ciemnej. Pędy nagie lub owłosione, czasem pokryte gruzełkami żywicy i stąd chropowate. Pąki okryte kilkoma łuskami, nagie, czasem lepkie lub owłosione.

Liście

Opadające na zimę (jesienią przebarwiają się na żółto), skrętoległe, pojedyncze, ogonkowe, zwykle jajowate, rzadziej okrągławe, piłkowane, wyjątkowo słabo klapowane. U różnych gatunków o mocno zróżnicowanej wielkości od 0,5 cm długości do 15 cm. Użyłkowanie pierzaste, z bocznymi żyłkami równoległymi, o różnej liczbie, która ma znaczenie diagnostyczne dla oznaczania serii i gatunków.

Zastosowanie i ciekawostki:

Brzoza rośnie szybko, osiąga wysokość 25 m i dożywa do 120 lat.
Jest gatunkiem pionierskim, który w krótkim czasie zdobywa tereny leżące odłogiem. To właśnie brzoza jako pierwsza pojawia się na terenach niezadrzewionych.
Brzoza wydziela substancje bakteriobójcze – fitoncydy. Za ich przyczyną strefa wokół drzew jest wolna od bakterii.
Właściwości lecznicze betuliny są znane od wieków i nadal chętnie wykorzystywane. Substancja ta to organiczny związek chemiczny, który wykazuje działanie ochronne dla pnia brzozy. Wykazuje ona także działanie przeciwalergiczne i przeciwzapalne. Jest także pomocna przy szybszym gojeniu się ran.
Wzmacnia cebulki włosów, co może spowolnić proces wypadania włosów.
Warto wspomnieć, że betulina ma także działanie ochronne wątroby, nerek oraz przeciwwirusowe.
Oskoła, czyli sok brzozy posiada właściwości lecznicze i jest zalecany do codziennego picia. Smakuje i wygląda jak zwykła, lekko słodka woda. Można go pić w formie nieprzetworzonej. Pamiętajmy! Kaleczenie, uszkadzanie i niszczenie roślin, drzew i krzewów w lasach jest zabronione. Brzoza wykorzystywana jest nie tylko jako środek leczniczy. Dobrze sprawdza się przy garbowaniu, ponieważ zawiera dużą ilość garbników. Dawniej korę brzozową stosowano również przy budowie progów, dachów lub stropów, ponieważ jest całkowicie wodoszczelna.
Cenione jest jako opał, dzięki zawartym olejkom eterycznym dobrze się pali, wydzielając przy tym dużo ciepła.
Dawniej brzozę uznawano za drzewo święte, była symbolem młodości i życia. Wierzono, że złożenie pod brzozami ofiary z pierogów i kaszy, zapewni długie i szczęśliwe życie. Był to zwyczaj, który praktykowano jeszcze w czasach chrześcijańskich. Początek roku kalendarzowego rozpoczynano paląc ogień z drewna brzozowego, a gałązkami dekorowano domostwa. To miało zagwarantować szczęśliwy, bogaty w plony oraz wolny od złych duchów i uroków rok. Brzoza również posiada swój udział w kulcie zmarłych. Nieobrane z kory krzyże brzozowe stawiano na wiejskich cmentarzach a podczas ostatniej wojny zaś na grobach partyzantów. W czasach przedchrześcijańskich sadzono brzozy zawsze po północnej stronie, tak aby brzoza opłakująca zmarłego, którego nogi powinny być zwrócone ku wschodowi, nie zasłaniała mu słońca wędrującego po niebie.

Źródło:

  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Brzoza
  • https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/bialy-symbol-mlodosci-i-zycia
  • W. Buchorski, Na początku było drzewo, w: Na początku było drzewo, red. Rodak-Śniecińska A,
    Warszawa 2011, s.55-88.