Należy do gatunków rodzimych dożywających maksymalnie do 100 lat. Jest przedstawicielką rodziny brzozowatych Betulaceae. Stanowi ona czołowy gatunek pionierski, wkraczający jako jedno z pierwszych drzew na tereny przekształcone przez człowieka: zarówno odwodnione, jak i użytkowane rolniczo oraz przemysłowo. Jej cechą charakterystyczną są niskie wymagania dotyczące siedliska, co odróżnia ją od rzadszej i preferującej siedliska podmokłe – brzozy omszonej Betula pubescens L. Jedynym warunkiem niezbędnym do prawidłowego rozwoju jest dostęp do światła. W Polsce jest pospolita na niżu oraz na terenach wyżynnych. Najwyższe w kraju stanowisko brzozy brodawkowatej występuje w Tatrach na wysokości 1478 m n. p. m. 

Wygląd i cechy charakterystyczne:

Brzozę brodawkowatą wyróżnia płaczący pokrój i luźno zwisające gałązki. Osiąga do 25(30) metrów wysokości. Liście o długości od 3 do 7 cm mają kształt wydłużonego ku szczytowi liścia trójkąt. Te dwie cechy (pokrój i wygląd liścia) również pozwalają odróżnić ją od brzozy omszonej, której pędy wznoszą się ku górze, a liście są szersze, grubsze, bardziej zaokrąglone, a przede wszystkim są lekko omszone.  U młodych drzewek kora jest brązowa, z czasem staje się biała, a u podstawy pnia zazwyczaj czarna. Jest gatunkiem jednopiennym (na jednym osobniku występują zarówno kwiatostany męskie, jak i żeńskie). Kwiaty męskie mają postać zwisających kotków o długości do 10 cm, zaś żeńskie to stojące do góry bazie o długości do 2 cm przekształcające się w dojrzewające w lipcu owocostany.

Warto wiedzieć:

  • Bardzo rozbudowany system korzeniowy brzozy brodawkowatej skutecznie penetruje twarde podłoże, spulchniając glebę, przez co poprawia jej właściwości. W efekcie umożliwia to pojawianie się na tym obszarze innych, bardziej wymagających gatunków roślin.
  • Bielenie kory wraz z wiekiem drzewa jest związane z obecnością betuliny, której zadaniem jest ochrona drzewa przed przegrzaniem przez słońce w czasie zimy. Wysoka odporność na uszkodzenia mrozowe oraz zdolność do przetrwania na płytkich, inicjalnych oraz słabo wykształconych, mało żyznych glebach sprawia, że jest ona jednym z najbardziej wysuniętych na północ gatunków drzew.
  • Brzoza jest źródłem pozyskiwanego na przedwiośniu soku brzozowego zwanego „oskołą.” Poza cukrami, w jego skład wchodzą aminokwasy, witaminy i kwasy organiczne oraz liczne składniki mineralne. Wśród nich znajduje się m.in. potas, wapń, magnez, sód i cynk.
  • Brzoza jest źródłem licznych cennych surowców zielarskich, do których zalicza się m.in: liście, korę, pączki, sok, dziegieć oraz grzyby występujące wyłącznie na tym gatunku: błyskoporka podkorowego i białoporka brzozowego.
  • W pobliżu brzóz często występują owocniki grzybów koźlarz babka, co związane jest
    z mikoryzą – zjawiskiem polegającym na „współpracy” korzeni drzewa z grzybami, co przynosi korzyść zarówno dla roślin, jak i grzybów. Grzyby dostarczają brzozie związków mineralnych oraz mikroelementów oraz substancji wspomagających jej wzrost
    i odporność, otrzymując w zamian związki organiczne wytwarzane przez drzewo
    w procesie fotosyntezy.

Przedchrześcijańskie plemiona słowiańskie, skandynawskie oraz celtyckie uznawały brzozę za symbol siły natury i witalności życiowej. Wierzenia te przetrwały w znacznej mierze do dziś – brzozy wciąż zdobią wejścia wielu domostw w tzw. Zielone Świątki (Święto Zesłania Ducha Świętego).

 

Źródła informacji:

  1. Witkowska-Żuk L., 2013: Rośliny leśne. Wyd.: MULTICO. Oficyna Wydawnicza., s. 46
  2. Seneta W., Dolatowski J., 2012: Dendrologia. Wyd. PWN., s. 126-128
  3. Bilek M., Stawarczyk K., Łuczaj Ł., Cieślik E., 2015: Zawartość wybranych składników mineralnych i anionów nieorganicznych w sokach drzewnych z terenu Podkarpacia. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 3 (100), 138 – 147
  4. Matuszkiewicz W., Sikorski P., Szwed W., Wierzba M., 2012: Zbiorowiska roślinne Polski. Lasy i zarośla. Wyd. PWN
  5. Groszek A., Kaczmarczyk-Sedlak I., 2021: Rola brzozy w wierzeniach ludowych oraz w medycynie ludowej i współczesnej fitoterapii. Herbalism, 1(7), s. 106–128
  6. Trąba Cz., Wolański P., Rogut K., 2014: Studium Etnobotaniczne. Znaczenie roślin w kulturze, tradycji i życiu człowieka. Wyd.: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia PRO CARPATHIA
  7. Mucha J., Behnke-Borowczyk J.,2023: Relacje roślin z grzybami mykoryzowymi. Magazyn Polskiej Akademii Nauk 1/73.