Dr Marlena Krawczyk-Suszek 

Pełnomocnik Rektora WSIiZ do spraw rozwoju Kolegium Medycznego oraz Kierownik Katedry Fizjoterapii. Absolwentka kierunku: Zdrowie Publiczne, Fizjoterapia, Analiza danych oraz Monitorowanie i koordynacja badań klinicznych. Autorka wielu publikacji z obszaru fizjoterapii oraz jakości życia. Miłośniczka pysznej kawy, muzyki jazzowej i pięknych ogrodów.

Fizjoterapia i szeroko rozumiana rehabilitacja to jeden z silnie rozwijających się obszarów, we współczesnym świecie nauki i w obszarze klinicznym, zgodny z zasadami Medycyny Opartej na Faktach (Evidence Based Medicine – EBM).

Agenda 2030, będąca planem działania krajów na rzecz ludzi, planety i dobrobytu, w jednym z głównych celów wskazuje istotne znaczenie jakości życia człowieka we współczesnym świecie i wdrożenia działań mających na celu polepszenie jakości życia społeczeństw. Należy pamiętać, że we współczesnym świecie człowiek to także pacjent z deficytami funkcjonalnymi, niepełnosprawnościami i niejednokrotnie konsekwencjami postępowania terapeutycznego, tak jak ma to miejsce w przypadku pacjentów onkologicznych czy ortopedycznych.

Czym może nas zaskoczyć dziś fizjoterapia i jakie są korzyści innowacyjnych rozwiązań dla pacjenta?

Fizjoterapia od ostatniej dekady przechodzi ogromny renesans. Rozwój technologii, w tym biotechnologii, IT oraz przemysłu, i implementacja tejże technologii w obszar medycyny, stwarza także możliwości do rozwoju rehabilitacji. Fizjoterapia staje się coraz silniej interdyscyplinarną dziedziną, w której opracowuje się innowacyjne rozwiązania, takie jak: magnetoledoterapia, hiperbaria, fala uderzeniowa, wirtualna rzeczywistość. Są to metody wspierające rehabilitację pacjenta i zwiększające efektywność prowadzonego postępowania fizjoterapeutycznego.

Spektrum współczesnych rozwiązań technologicznych jest szerokie: od e-rehabilitacji poprzez implementację sztucznej inteligencji do technologii i oprogramowań. Niemożliwym staje się opisanie wszystkich obecnie dostępnych na rynku medycznym rozwiązań.

Najprostsze rozwiązania można odnaleźć w aplikacjach do urządzeń mobilnych. Mają one służyć podtrzymaniu zdrowia i aktywności fizycznej pacjenta, to na przykład wykonywanie ćwiczeń w warunkach domowych dostosowanych do dysfunkcji pacjenta, które może być pomocne w utrzymaniu aktywności czy mobilności stawów. Ta forma wsparcia pacjenta nie mogłaby w pełni zastąpić fizjoterapeuty i bezpośredniej terapii, ale może pełnić funkcję wspierającą. Szczególnie, że aplikacje posiadają opisy ćwiczeń i często są uzupełnione nagraniami video oraz audio wraz z możliwościami ustalenia czasu przerwy i ilości powtórzeń danych ćwiczeń. Warto zaznaczyć, że część aplikacji wspiera nadzorowanie pacjenta podczas samodzielnej pracy w warunkach domowych.

Coraz częstsza jest implementacja zaawansowanych technologii, w tym czujników, w sprzętach mających zastosowanie w diagnostyce i terapii. Takie rozwiązania widzimy na przykład w platformach stabilometrycznych, które z jednej strony mogą być częścią treningu, a z drugiej dostarczać danych o pacjencie i jakości ruchu, co ma istotną wagę w procesie oceny rehabilitacji.

Analiza, ocena i trening koordynacji mięśniowej, stabilności pozycji oraz równowagi to z kolei podstawowe możliwości platform, które w próbach statycznych i dynamicznych oceniają ruch pacjenta, np. chód. Urządzenia takie jak JUPITER, TELCO i inne są implementowane w proces rehabilitacji poszczególnych stawów, a dodatkowo uzupełniane elementami wirtualnej rzeczywistości.

Fizjoterapia i wirtualna rzeczywistość

W rehabilitacji coraz częściej wykorzystuje się urządzenia Kinect, które bazuje na wirtualnej rzeczywistości (Virtual Reality – VR). Efektem tego połączenia jest prowadzenie terapii z elementami zabawy, w czasie której na przykład pacjent na ekranie widzi wirtualny świat kosmosu i steruje statkiem kosmicznym. Jest to zachęcająca forma rehabilitacji, która zwiększa zaangażowanie pacjenta w proces rehabilitacji, w tym przypadku realizowanie konkretnych zadań, np. lot statkiem kosmicznym, który ma na celu rozbijanie komet, odbijanie piłek czy łapanie motyli.

Wykonywane ćwiczenia pozwalają na uzyskiwanie punktów, przez co jeszcze silniej mobilizują pacjenta do coraz poprawniejszego ruchu i dokładniejszego i szybszego wykonywania zadań, co realnie przekłada się na zwiększenie funkcji motorycznych, funkcjonalnych, jak również (w niektórych schorzeniach neurologicznych) poprawę percepcji i funkcji kognitywnych.

Forma rywalizacji może pozytywnie potęgować lepszy efekt rehabilitacji. Dodatkowo VR łączy się z zaawansowanym sprzętem takim jak rękawice, gdzie w bardzo precyzyjny sposób prowadzona jest rehabilitacja ruchów precyzyjnych i globalnych kończyny górnej. Wykorzystywany biofeedback, czyli informacja zwrotna dla pacjenta o ilości i jakości wykonanych ruchów, pozwala na ocenę deficytów, które należy poprawić w kolejnych etapach rehabilitacji. Daje też informacje pacjentowi, co w kolejnych sesjach terapeutycznych uległo poprawie – taki feedback jest pozytywnie aktywizującym elementem terapii.

Całe spektrum urządzeń do terapii chodu oraz treningu równowagi z systemem podwieszeń pacjentów to stale rozwijająca się gałąź fizjoterapii przyrządowej. Ruchy pacjentów, często niemożliwe do wykonania niedługo po urazie rdzenia kręgowego z czterokończynowymi porażeniami, przy zastosowaniu mechanicznego robota rehabilitacyjnego, tzw. egzoszkieletu, stają się realnym osiągnięciem. Stymulowany czujnikami ruch, nadzorowany przez fizjoterapeutę, pomaga osobom przyjąć pozycję stojącą, natomiast w dalszej kolejności umożliwia chód. Dla pacjenta, który często od wielu lat nie miał możliwości wykonania takiej aktywności, jest to moment przełomowy.

Zatem wdrażając innowacyjne rozwiązania uzyskujemy lepszy efekt rehabilitacji, stwarzamy możliwości rozrywki stosując rozwiązania VR, stymulujemy silniejsze zaangażowanie pacjenta w proces rehabilitacji, dając obiektywne informacje zwrotne dotyczące postępów w terapii, np. w postaci raportów.

Korzystając z możliwości i dóbr jakie niesie rozwój technik informatycznych i przemysłu można w bardzo realny i efektywny sposób wspierać nie tylko medycynę, ale i fizjoterapię. Wysokospecjalistyczna terapia z zastosowaniem najnowszych rozwiązań to efektywniejsza terapia z zaskakująco dobrymi efektami, a to stanowi milowy krok w drodze do lepszej jakości życia pacjenta, często jakości życia związanej ze zdrowiem (Health – Related Quality of Life – HR–QoL ).

Literatura:

Adamczewski, Tomasz. „5. Technologia wirtualnej rzeczywistości wykorzystywana w rehabilitacji i fizjoterapii pacjentów.” An innovAtive model foR diAgnostic, theRApeutic And pReventive mAnAgement in peRsons with functionAl disoRdeRs of the ceRvical and ceRvico-thoRacic spine (2021): 45.

Rojek, Izabela, et al. „Egzoszkielet na rękę-koncepcja i rozwój w ramach grantu” Rzeczy są dla ludzi”.” Studia i Materiały Informatyki Stosowanej 14.3 (2022): 26-32.

Tomanek Mateusz, Pałucka Daria. Assisting the rehabilitation by hi-tech. Journal of Education, Health and Sport. 2017;7(2):369-377. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.398795 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/4321 https://pbn.nauka.gov.pl/sedno-webapp/works/808236

Tomanek Mateusz, Pałucka Daria. Wspomaganie rehabilitacji przez nowoczesną technologię. Medycyna Fizykalna I Rehabilitacja. 2017; 3

Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. Dostęp online: https://sdgs.un.org/2030agenda