Musimy wspólnie działać: podsumowanie I Ogólnopolskiej Debaty „Nasza planeta – nasza wspólna przyszłość”

Na ratunek dla planety jeszcze nie jest za późno, ale nie możemy dłużej zwlekać! – tym hasłem otworzył debatę dr hab. Andrzej Rozmus, prof. WSIiZ, Rektor Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania.

Wydarzenie wpisuje się w założenia kampanii rozpoczętej przez Koalicję Klimatyczną w ramach Manifestu 100 dni, który kładzie nacisk na konkretne wytyczne i rekomendacje dotyczące zmiany przepisów w terminie 100 dni po wyborach parlamentarnych. Wszyscy jesteśmy podobnego zdania – pora na zmiany i to daleko idące. I wiemy, że nie mamy na to czasu – podkreślał dr hab. inż.  Tadeusz Pomianek, prof. WSIiZ, Prezydent Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie.

Świat skupił się na tym, żeby zminimalizować, zatrzymać wzrost temperatury, żeby chronić nasz klimat. Stanowczo za mało się jednak mówi, a jeszcze mniej się robi jeśli chodzi o postępującą degradację środowiska. Ten proces jest coraz szybszy. Głównym winowajcą tego problemu jest przemysłowy system produkcji żywności. Nie ma lepszego czasu, żeby wreszcie z determinacją żegnać przemysłowy system produkcji żywności, żeby postawić na żywność, którą się produkuje, szanując jednocześnie środowisko. Wygramy podwójnie – doraźnie i perspektywicznie. Kto wcześniej uwolni się od tego ciężaru, tym lepiej na tym wyjdzie – mówił prof. Pomianek.

Zaspakajając potrzeby ludzi, przede wszystkim konsumpcyjne, wprowadzamy niszczące dla środowiska sposoby, nie tylko hodowli, ale również produkcji rolnej. Myślę, że zmiany w polskim rolnictwie są konieczne. Muszą one jednak dotyczyć nie tylko rolników, ale umysłów ludzi, którzy są nie tylko rolnikami i producentami, ale też konsumentami. To jest dzisiaj naszym wyzwaniem. Przez dwa sezony, w 2018 i 2019 roku, w wyniku suszy, polskie rolnictwo straciło 20 mld zł, z czego 4,5 mld to odszkodowanie wypłacone z budżetu państwa. To konkretne finansowe straty, które musimy starać się zmniejszyć i przystosować rolnictwo do zmian klimatu – podkreśliła we wprowadzeniu do debaty Dorota Niedziela, Wicemarszałek Sejmu RP.

Debata toczyła się w trzech sesjach tematycznych. W sesji „System produkcji żywności do kapitalnego remontu”, podkreślono niszczące dla planety praktyki obecnego systemu produkcji żywności, opartego na trybie przemysłowym. Jedynym wyjściem jest ograniczenie spożycia i przemysłowej produkcji mięsa, ale należy to robić w sposób ewolucyjny, a nie radykalny – mówił dr hab. inż. Tadeusz Pomianek, prof. WSIiZ. Michał Kołodziejczak, założyciel i prezes ruchu społeczno-politycznego Agrounia, nowowybrany poseł na Sejm, podkreślił, że rolnicy produkują żywność zgodnie z regułami rynku i aby przemiana była możliwa konieczne są zmiany systemowe. Zwrócono uwagę także na znaczenie świadomości konsumenckiej: Czy możemy zabrać konsumentom ich ulubione produkty produkowane na drugim końcu świata, ale w dobrych cenach, czy oni zaakceptują taki ruch? – pytał poseł Paweł Kowal. Nie przeceniałabym oporu społecznego wobec takich zmian – podkreślała Małgorzata Szadkowska. Prezeska Fundacji Compassion in World Farming Polska.

W panelu wypowiadali się również dr Barbara Baj-Wójtowicz, wykładowca Uniwersytetu w Oxfordzie, prezeska Polskiego Klastra Agroleśnictwa, właścicielka gospodarstwa agroleśnego, w którym realizowany jest pierwszy w Polsce projekt agroleśny ,,od pola do stołu’’, prof. dr hab. inż. Małgorzata Bzowska-Bakalarz, Kierownik Katedry Bioróżnorodności i Zrównoważonego Rozwoju WSIiZ, Jan Misiąg, Asystent w Instytucie Badań i Analiz Finansowych w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Marcin Piotrowski, działacz społeczny, polityk samorządowy, Stowarzyszenie Animacji Kultury Pogranicza „Folkowisko”, dr Michał Pniak, R&D Manager and Co-owner in Biocont Polska Sp. z o.o. i Maria Staniszewska z Polskiego Klubu Ekologicznego oraz Gabriela Karaś, studentka kierunku Zarządzanie WSIiZ.

W sesji „Bioróżnorodność – przyszłość rolnictwa czy utopia?” paneliści zwracali uwagę, że współczesne oparte na monokulturze i przemysłowych formach produkcji rolnictwo jest jedną z najpoważniejszych przyczyn spadku bioróżnorodności. Zastosowanie ekologicznych rozwiązań, takich jak między innymi przemyślany płodozmian czy agroleśnictwo, może jednak doprowadzić do maksymalnego spadku ilości stosowanej chemii rolnej, antybiotyków i konieczności nawadniania. Podkreślano także, że różnorodność upraw, gatunków i ras zwierząt hodowlanych zwiększa odporność wytwarzania żywności nie tylko na epidemie chorób roślinnych i zwierzęcych, a także na ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak deszcze nawalne, gradobicia, powodzie i susze. Swoją wiedzą i doświadczeniem podzielili się dr hab. Andrzej Bobiec, prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego, leśnik i badacz lasów Puszczy Białowieskiej, Adam Dziedzic, poseł na Sejm i samorządowiec, Mikołaj Maciejewski reprezentujący Fundację Korowód i Polski Klaster Agroleśnictwa, dr hab. Ewa Matyjaszczyk, prof. Politechniki Bydgoskiej, Aleksandra Owca, radna krajowa Partii Razem, dr inż. Urszula Sołtysiak, wieloletnia wykładowczyni SGGW w zakresie produkcji ekologicznej, która współtworzyła ruch rolnictwa ekologicznego w Polsce a także Iwona Stawarz, studentka kierunku Environmental Protection and Management Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W podsumowaniu sesji jej opiekunka dr hab. Paulina Kramarz odniosła się między innymi do wpisanego w obecny system produkcji żywności marnowania zasobów: W kontekście ferm przemysłowych mówi się wciąż za mało co się dzieje ze zwierzętami w przypadku epidemii. Kura, aby przyrosnąć 1 kg, musi zjeść 6 kg paszy. Waga przeciętnej kury, którą zjadamy, to 2kg. Jeśli mamy fermę przemysłową w której jest około miliona kur, to łatwo sobie przeliczyć, ile paszy i ile terenu musiało zostać zmarnowane, jeśli te wszystkie kury muszą być zabite z powodu np. ptasiej grypy. Przemysłowa produkcja żywności jest kompletnym marnotrawstwem na każdym kroku, ale trzeba powiedzieć jasno, że jeśli będziemy rozpatrywać produkcję żywności tylko w kwestii opłacalności, to wszystko nie ma sensu. Cała produkcja żywności nastawiona jest na zysk. Nie po to, aby rolnicy i rolniczki godnie zarabiali i mieli godne życie, tylko po to, aby koncerny spożywcze i biochemiczne zarabiały. Ten zarobek wpisuje się również w marnowanie żywności. Tak jest z każdym innym produktem – kupujemy np. smartfon, który musimy zmieniać co dwa lata, z żywnością jest tak samo – jak jej nie będziemy wyrzucać to zyski będą coraz mniejsze.

Ponadto prof. Paulina Kramarz zaapelowała: Zacznijmy pokazywać więcej zdjęć z ferm przemysłowych, bo robi to ogromne wrażenie. Organizujmy więcej akcji bo ludzie nie wiedzą co jedzą. Cała żywność jest wyprodukowana z pogardą dla przyrody i życia, łącznie z roślinami.

W sesji „Polskie rolnictwo wobec wyzwań klimatycznych” wybrzmiały zagadnienia związane między innymi z reprezentacją rolników w gremiach decyzyjnych, trudnościach wypracowania optymalnych rozwiązań w porozumieniu z całym środowiskiem oraz o konieczności stworzenia paktu społecznego dla rolnictwa.

Rozmawiali o tym Marta Jarosz, współzałożycielka organizacji Rolnictwo dla klimatu, Mieczysław Kasprzak, działacz Polskiego Stronnictwa Ludowego, poseł na Sejm 7 kadencji, w latach 2011–2013 sekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki, dr hab. inż. Jerzy Kozyra, prof. Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach, dr Mateusz Murzyn, doradca ds. klimatu i środowiska Starostwo Powiatowe w Myślenicach, przedstawiciel projektu LIFE EKOMAŁOPOLSKA, Piotr Pietras, Prezes grupy Green Lanes, Marcin Tischner, Specjalista ds. zrównoważonego rozwoju w ProVeg Polska oraz Kacper Blok z Młodzieżowego Strajku Klimatycznego. Bez uruchomienia emocji zmiany są mało prawdopodobne – mówił opiekun merytoryczny sesji dr hab. inż. Zbigniew Karaczun, prof. SGGW – ale czy jest większa emocja niż poczucie bezpieczeństwa? Prof. Karaczun dodał także, że wszystkie ważne zmiany były początkowo traktowane jak utopia, i bez utopijnego myślenia nie wydarzyłoby się nic ważnego.

Poruszono także kwestię stosunku do rolników oraz do ich pracy: Rolnictwo gwarantuje jedną z usług społecznych czyli pracę. Wiemy, że rolnictwo w całej Europie, nie tylko w Polsce, boryka się z problemem braku następstwa. Żeby ludzie chcieli zostawać na wsi, musimy przywrócić szacunek dla pracy rolnika. Musimy mówić o tym, że rolnicy nie są leniwi. W pracy rolnika nie ma urlopu. Jest to wyzwanie dla nas wszystkich, żeby powiedzieć, że praca rolników zasługuje na szacunek. Ważne jest też to, że wyrzucając jedzenie, wyrzucamy ciężką pracę rolników do kosza. To jest też nasza odpowiedzialność. – mówił dr hab. inż. Zbigniew Karaczun, prof. SGGW.

Panele moderował red. Michał Olszewski, dziennikarz prasowy i reportażysta z wieloletnim stażem, od 2014 roku redaktor naczelny krakowskiego dodatku „Gazety Wyborczej”.

Debacie przysłuchiwali się: Elżbieta Burkiewicz, Poseł do Sejmu RP, Jolanta Kaźmierczak, Zastępca Prezydenta Miasta Rzeszowa, przedstawiciele Samorządu Województwa Podkarpackiego oraz samorządów lokalnych, reprezentanci organizacji pozarządowych (w tym European Climate Foundation, Fundacji Instytut edukacji na rzecz ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego SYMBIOTEKA, Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, Stowarzyszenia Promocji Zdrowego Życia „Istnienie”, Stowarzyszenia Przyrodników OSTOJA, Fundacji Instytut na rzecz Ekorozwoju, Polską Federację Hodowców Bydła i Producentów Mleka, Młodzieżowego Strajku Klimatycznego), studenci WSIiZ i Uniwersytetu Rzeszowskiego, uczniowie Akademickiego Liceum Ogólnokształcącego w Rzeszowie i Zespołu Szkół Agroprzedsiębiorczości im. Mikołaja Kopernika w Rzeszowie a także władze WSIiZ: dr Olgierd Łunarski, Przedstawiciel Założyciela WSIiZ, dr hab. Agata Jurkowska-Gomułka – Prorektorka ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej, dr Małgorzata Gosek – Prorektorka ds. Innowacji i Zrównoważonego Rozwoju oraz dr Barbara Przywara – Prorektorka ds. Nauczania.

Wejdź na stronę internetową debaty. 

Zobacz galerię zdjęć (autor – Mariusz Guzek):