Jest przedstawicielką rodziny wierzbowatych Salicaceae. Zasięg jej występowania obejmuje niemal całą Europę, z wyjątkiem Skandynawii oraz południowo-zachodnią Azję i zachodnią oraz południową Syberię, a także północno-zachodnią Afrykę. W Polsce jest pospolita na obszarze całego kraju. Najczęściej spotykana jest w dolinach dużych i średnich rzek. W górach większość jej stanowisk znajduje się w piętrze pogórza. Najwyższe stanowisko znajduje się u podnóża Tatr, na wysokości 900 m n. p. m. Podobnie jak brzoza oraz topola osika, stanowi jeden z głównych gatunków pionierskich, charakteryzujących się wysoką odpornością na skrajnie niskie lub wysokie temperatury powietrza. Dobrze znosi zarówno okresowe zalewanie, jak i przejściowy niedostatek wilgotności. Preferuje stanowiska dynamiczne tj. takie, których nie są w stanie zaadaptować gatunki typowe dla lasów na glebach zasobnych w azot jak okresowo zalewane doliny rzek, które powodują regularne osadzanie materii mineralnej i użyźnianie gleby.
Wygląd i cechy charakterystyczne:
Osiąga wysokość do 25, rzadziej 30 m. Wykształca szeroką koronę o wzniesionych konarach oraz głęboki, dobrze rozwinięty system korzeniowy. Jest gatunkiem dwupiennym (na pojedynczym okazie występują kwiaty tylko jednej płci). Pędy mają barwę od żółtawej do oliwkowo-brązowej, kora jest szara, początkowo gładka, a na późniejszym etapie głęboko podłużnie spękana. Liście mają długość do 10 cm i kształt lancetowaty, zwężający się z obu stron z wyraźnym drobnym piłkowaniem. Młode liście są prawie białe, starsze pozostają białe tylko na dolnej stronie. Kwitnienie rozpoczyna się wraz z rozwojem liści i przypada na okres od kwietnia do maja. Nasiona u nasady są zaopatrzone w liczne włoski lotne.
Warto wiedzieć:
- Dojrzałe wierzby białe mają duże znaczenie ekologiczne – stanowią miejsce gniazdowania i czatowania dla wielu gatunków zwierząt np. sów oraz nietoperzy.
- Roczne przyrosty wierzby mogą sięgać nawet 1,5 m.
- Popularnym zabiegiem wykonywanym (zwłaszcza w przeszłości) na wierzbach białych oraz wierzbach iwach jest ich ogławianie. Gałązki wierzbowe zbierano z przeznaczeniem na letnią i zimową paszę dla zwierząt gospodarskich (liściarkę) oraz drewno na opał.
- Drewno wierzby białej ma niską wartość; szybko próchnieje, jest lekkie i bardzo miękkie. Niekiedy młode gałązki są używane w wikliniarstwie, jednak najczęściej w tym celu wykorzystuje się wierzbę amerykankę oraz wierzby: wiciową i trójpręcikową.
- W lecznictwie ludowym kory wierzby białej używano jako środka przeciwgorączkowego, uśmierzającego ból oraz oczyszczającego krew. Obecnie w medycynie największe znaczenie ma kora wierzba białej oraz purpurowej za sprawą zawartych w nich glikozydów salicylowych wykazujących właściwości przeciwgorączkowe, przeciwbólowe oraz przeciwzapalne. Związki te łatwo ulegają rozkładowi w przewodzie pokarmowym, dzięki czemu dopiero w wątrobie dochodzi do utlenienia się ich do kwasu salicylowego. Zapobiega to uszkodzeniom błony śluzowej żołądka.
- Wierzby mają duże znaczenie etnobotaniczne. Są symbolem sił witalnych wiecznie odradzającego się życia i pokonywania śmierci. Według św. Hildegardy woda po gotowaniu liści wierzbowych umożliwiała kobiecie zajście w ciążę.
- XVII-XIX-wiecznym napitkiem Polski Wschodniej i Białorusi serwowanym w czasie stypy była herbata z liści wierzby wzbogacona nalewką na wiśniach. Obecnie w niektórych regionach taką herbatkę podaje się chorym owcom.
Źródła informacji:
- Witkowska-Żuk L., 2013: Rośliny leśne. Wyd.: MULTICO. Oficyna Wydawnicza., s. 60
- Matuszkiewicz W., Sikorski P., Szwed W., Wierzba M., 2012: Zbiorowiska roślinne Polski. Lasy i zarośla. PWN, s. 49-50
- Seneta W., Dolatowski J., 2012: Dendrologia. Wyd. PWN., s. 107-108
- Trąba Cz., Wolański P., Rogut K., 2014: Studium Etnobotaniczne. Znaczenie roślin w kulturze, tradycji i życiu człowieka. Wyd.: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia PRO CARPATHIA
