Jest jednym z rodzimych reprezentantów rodziny klonowatych Aceraceae. W Polsce występuje pospolicie na całym niżu, a w górach – do 1100 m n. p. m. Najwyższe w Polsce stanowisko znajduje się w Beskidzie Sądeckim (1140 m n. p. m.). W wyższych partiach ustępuje spokrewnionemu klonowi jaworowi. Klon pospolity to gatunek o znacznej tolerancji stanowiskowej – rozwija się prawidłowo zarówno na uboższych glebach w półcieniu, jak i glebach świeżych oraz żyznych o odczynie obojętnym, które stanowią dla niego optimum. Spotykany jest w żyznych lasach liściastych: grądach oraz buczynach, w tym sudeckiej buczynie storczykowej, a także w podgórskich i niżowych lasach klonowo-lipowych i jaworzynach, sporadycznie także w niektórych lasach łęgowych.
Wygląd i cechy charakterystyczne:
Osiąga do 30 m wysokości i pierśnicę do 150 cm. Może osiągać wiek ponad 200 lat. W dojrzałym wieku, w zależności od zwarcia, wykształca szeroką i nieco zaokrągloną lub węższą i stożkowatą koronę. Kora ma barwę ciemnoszarą z płytkimi, pionowymi spękaniami. Cechą charakterystyczną są duże, pięcioklapowe ostro zakończone liście o średnicy od 10 do 20 cm, przebarwiające się jesienią na żółto, rzadziej pomarańczowo lub czerwono. Pod spodem są błyszczące i mają kępki włosków. Pojawiające się wiosną kwiatostany o kształcie baldachogrona są skierowane ku górze. Składają się na nie niewielkie kwiaty o zielono-żółtej barwie mające średnicę ok. 1 cm. Charakterystyczny jest także owoc w postaci szeroko rozwartego dwuskrzydlaka połączonego dwoma zrośniętymi orzeszkami określany także mianem „noska”. Pojawiają się zwykle w okresie lata, osiągając dojrzałość w okresie jesieni. Wówczas dwuskrzydlak rozpada się, opadając na powierzchnię ziemi.
Warto wiedzieć:
- Klon pospolity, podobnie jak brzoza, jest źródłem soku drzewnego pozyskiwanego wczesną wiosną (kilka-kilkanaście dni przed brzozową oskołą). W przeszłości mieszkańcy obecnej Litwy oraz Białorusi poddawali sok klonowy fermentacji, otrzymując napój przypominający piwo. Sok klonowy wyróżnia się wysoką zawartością potasu.
- W latach trzydziestych XX w. kurpiowskie dzieci spożywały miazgę oraz owoce klonu jako słodką przekąskę. Wykorzystywano także uprzednio ukiszone w drewnianych naczyniach pąki klonu, z których przygotowywano rodzaj głodowej zupy.
- We wschodniej części kraju dojrzałe liście klonu podkładano pod chleb przed jego wypiekiem. Ich zadaniem była ochrona chleba przed przypaleniem oraz nadanie mu specyficznego aromatu.
- Jasnozielone, rozkwitające jeszcze przed wiosennym rozwojem liści kwiaty stanowią jedno z pierwszych źródeł pokarmu dla zapylaczy.
- Młode liście, jak i kwiaty klonu pospolitego można spożywać na surowo. Mają one słodki, delikatny smak i lekki kwiatowy aromat, czym przypominają kwiaty lipy. Nadają się także do sporządzenia syropu oraz nalewki.
- Klony pospolite rosnące w Polsce produkują sok zawierający średnio 5%. Poprzez 10-12-krotne odparowanie soku można uzyskać słynny syrop klonowy. Choć w Kanadzie jest on pozyskiwany z soku klonów: cukrowego, srebrzystego oraz czerwonego, nasz rodzimy gatunek, z uwagi na znaczącą zawartość cukru, wykazuje potencjał przetwórczy.
Źródła informacji:
- Witkowska-Żuk L., 2013: Rośliny leśne. Wyd.: MULTICO. Oficyna Wydawnicza., s. 73
- Seneta W., Dolatowski J., 2012: Dendrologia. Wyd. PWN., s. 355-356
- Bilek M., Stawarczyk K., Łuczaj Ł., Cieślik E., 2015: Zawartość wybranych składników mineralnych i anionów nieorganicznych w sokach drzewnych z terenu Podkarpacia. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 3 (100), 138 – 147
- Łuczaj Ł., 2011: Dziko rosnące rośliny jadalne użytkowane w Polsce od połowy XIX w. do czasów współczesnych. Etnobiologia Polska Vol. 1: 57-125
- Kalemba-Drożdż M., 2022: Smakowite drzewa. Dania z nasion, liści, kambium, kwiatów i pąków polskich drzew. Wyd. Pascal, s. 34-37
