Dąb szypułkowy (Quercus robur L.)

Jest rodzimym gatunkiem zaliczanym do rodziny bukowatych Fagaceae żyjącym ponad 700 lat. Preferuje gleby żyzne, świeże i wilgotne o pH umiarkowanie kwaśnym do obojętnego.
W siedliskach uboższych o mniejszej zawartości próchnicy przybiera formę krzewiastą lub wykształca krzywy pień. W młodości znosi ocienienie, im starszy – tym bardziej światłożądny. Jest głównym gatunkiem kwaśnych oraz widnych dąbrów, a także ważnym składnikiem borów mieszanych, grądów oraz lasów łęgowych. Gdy rośnie jako soliter (pojedyncze drzewo) często wykształca obszerną, nisko osadzoną na grubym pniu koronę z okazałymi konarami. W Polsce jest spotykany częściej niż mniej wymagający pod względem siedliska dąb bezszypułkowy.

Wygląd i cechy charakterystyczne:

Na ogół osiąga wysokość 20-30 m, jednak wyjątkowo może mierzyć nawet 50 m. Średnica pnia
w przypadku rosnących swobodnie dębów wynosi ok. 2-5 m. Cechami charakterystycznymi są: głęboko spękana i ciemna kora oraz liście o długości od 5 do 15 cm długości z 3-6 parami zaokrąglonych. Jedną z cech pozwalających odróżnić go od dęba bezszypułkowego jest unerwienie liścia dochodzące zarówno do klap (najszerszych), jak i zatok (najwęższych części liścia). U dęba bezszypułkowego nerwy dochodzą wyłącznie do klap. Inną charakterystyczną cechą są owoce (żołędzie) występujące na kilkucentymetrowych szypułkach zakończonych miseczką zwaną także potocznie czapeczką.

Warto wiedzieć:

Jeśli na dębie występują żołędzie, można mieć pewność, że jego wiek przekracza 35 lat. Młodsze okazy nie mają zdolności wytwarzania owoców.
Niezwykle cenionym surowcem jest drewno dębowe, które charakteryzuje duża trwałość i wysoka jakość. Niemniej jednak, jest ono dość trudne w suszeniu. Z uwagi na swoje właściwości ma wiele zastosowań, jednak na wyróżnienie zasługuje jego zastosowanie
w produkcji beczek, co jest możliwe dzięki nieprzepuszczalnej dla cieczy i gazów twardzieli.
Dąb jest także źródłem cennych surowców niedrzewnych wykorzystywanych zarówno
w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym, jak i spożywczym. Do takich surowców zalicza się korę, liść oraz owoce. Kora i owoce zawierają znaczącą ilość garbników wykazujących właściwości ściągające oraz wspomagające w leczeniu ran.
Z owoców wytwarza się m.in. mąkę żołędziową. Jej produkcja jest dość pracochłonnym procesem, a jednym z najważniejszych etapów jest pozbawienie żołędzi specyficznej goryczy, za którą odpowiadają garbniki. Wypieki z mąki żołędziowej w smaku przypominają orzechy.
Owoce stanowią także pokarm dla zwierząt tj. dziki, żołędnice i koszatki oraz ptaki: głuszce, grubodzioby oraz sójki, które poprzez robienie zapasów i ukrywanie ich w ziemi przyczyniają się pojawiania się młodych siewek.
W przeszłości z kulistych galasów na liściach powodowanych przez niektóre gatunki błonkówek z rodziny galasówkowatych, wyrabiano atrament.
Dąb żyje najdłużej spośród wszystkich krajowych drzew liściastych. Stanowi przez to symbol długowieczności i trwałości.
Okazy pomnikowe dębów często padają ofiarą chrząszcza drewnojada – kozioroga dębosza, który w Polsce również znajduje się pod ochroną.
Najstarszym polskim dębem do 2020 roku był dąb Chrobry, którego wiek obliczono na ponad 750 lat. Od 2021 r. drzewo, za sprawą niewypuszczania liści, uznaje się za martwe.