mgr Patrycja Trojnar

Zatrudniona w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania od 2022 roku na kierunku Pielęgniarstwo. Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, magister pielęgniarstwa (Uniwersytet Medyczny, Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu 2006) i laureatka Nagrody II stopnia im. Hanny Chrzanowskiej za pracę magisterską. Od 2001 do 2021 pracowała czynnie na oddziale zdobywając doświadczenie praktyczne, głównie jako pielęgniarka anestezjologiczna. Ukończyła liczne kursy specjalistycznych w dziedzinie pielęgniarstwa.

Weszliśmy w świat nowoczesnej technologii, zaawansowanych technicznie urządzeń, układów scalonych. Te zmiany przyniosły za sobą również wprowadzenie innowacyjnych metod w zakresie kształcenia zawodów medycznych. Symulacja jest aktywną strategią uczenia się, bo uczestnik szkolenia skupia się na działaniu praktycznym. Najwspanialszy jest fakt, że podczas zajęć studenci sami poszukują trafnych rozwiązań podczas wykonywania działań z pacjentem. Wykorzystują posiadaną wiedzę, korygują własne postępowanie i doskonalą umiejętności: zarówno techniczne, jak i nietechniczne.

W przypadku studiów na kierunkach medycznych WSIiZ trening ma miejsce w okolicznościach bardzo zbliżonych do naturalnych placówek medycznych, w Centrum Symulacji Medycznej. Zbliża to studentów do rzeczywistej sytuacji i sprawia, że czują się jak w prawdziwym szpitalu z realnym chorym. Symulacja medyczna umożliwia studentom zdobycie praktycznych umiejętności poprzez realizowanie konkretnych scenariuszy zdarzeń, w których nasi absolwenci zapewne znajdą się w przyszłości wykonując zawód, do którego obecnie się przygotowują. Symulacja medyczna to intensywnie rozwijająca się metoda kształcenia. Nowoczesne techniki komputerowe oraz dostępność do wysokiej klasy sprzętu elektronicznego i tworzenie wirtualnego środowiska dają możliwość wykorzystywania nowoczesnych metod w procesie kształcenia na kierunkach medycznych.

Początki techniki symulacji technicznej

Obecna era symulacji ma swój początek we wczesnych latach 60 ubiegłego stulecia[1]. W 1956 r. dr Peter Safar prowadził badania oceny skuteczności oddychania metodą usta – usta na ochotnikach. Badacz zwrócił wtedy uwagę na skuteczność podawania nieoddychającemu pacjentowi tlenu i eliminacji dwutlenku węgla. Peter Safar wraz z Jamesem Elamem opracowali wówczas obowiązujące do dnia dzisiejszego zasady prowadzenia sztucznej wentylacji poprzez odchylenie głowy do tyłu i uniesienie żuchwy, oraz wprowadzanie powietrza przez usta nieoddychającemu choremu.

Zaobserwowane spostrzeżenia przedstawiono na konferencji w Norwegii, w której uczestniczył także Asmund Laerdal – producent plastikowych zabawek. Ten podjął się uruchomienia produkcji pierwszego manekina do nauki resuscytacji Resusci Anny[2].

Warto tu zauważyć, że właśnie manekiny imitujące chorych to bardzo ważne narzędzia związane z symulacją: umożliwiają one stosowanie przez osoby uczące się prawdziwego sprzętu medycznego podczas ćwiczeń i dają więcej możliwości praktycznych niż wówczas, gdy ćwiczenia prowadzone są z prawdziwymi pacjentami. Pozwalają wielokrotnie wykonać dane zadanie, skorygować popełniony błąd, przeanalizować zdarzenie. Zapewniają także takie same warunki do ćwiczeń zdolności manualnych i utrwalania wiedzy dla wszystkich studentów. Każdy uczący się ma jednakowe szanse na rozwój i przygotowanie do pracy z pacjentem.

Symulacja medyczna w Polsce

Symulacja do polskiej edukacji medycznej trafiła wiele lat temu. Tym rodzajem przekazywania wiedzy na początku interesowali się pasjonaci z różnych dziedzin medycyny, którzy próbowali wprowadzić nowości w metodach nauczania. Działania tychże nauczycieli nie miały wystarczającej siły, by realnie wpłynąć na jakość kształcenia kadr medycznych w kraju. Zmiany pojawiły się dopiero w latach 2010- 2012.

Pierwszy symulator pacjenta (amerykańskiej firmy Meti) zakupiono na oddziale anestezjologii w Szpitalu Uniwersytetu Medycznego w Warszawie w 2009 roku. Pierwsze Interdyscyplinarne Centrum Symulacji Medycznej w Polsce powstało w 2010 roku w Poznaniu, wyposażone w urządzenia firmy Laerdal. Centrum posiada dwa pomieszczenia imitujące warunki szpitalne. Największe Centrum w Polsce istnieje przy Śląskim Uniwersytecie Medycznym[3].

Rodzaje symulacji medycznej

Głównym celem symulacji jest odtwarzanie określonych schematów działania w celu nauki lub testowania umiejętności. Dobrodziejstwem nowatorskiej edukacji jest to, że umożliwia ona studentowi wykonanie zadania lub poradzenie sobie ze scenariuszem klinicznym w otoczeniu podobnym do rzeczywistego, gdzie nie ma konieczności narażania pacjenta na niebezpieczeństwo. Fakt ten pomaga w uczeniu się zwłaszcza czynności nowych i trudnych, które wymagają częstego powtarzania, korygowania i doskonalenia [4].

Symulację edukacyjną można przeprowadzić na pięć sposobów: z wykorzystaniem treningu zadaniowego, pacjenta standaryzowanego, symulatorów wysokiej wierności (manekin zaawansowany), symulacji komputerowej lub rzeczywistości wirtualnej.

• Trening zadaniowy w którym student ćwiczy kluczowe elementy procedury lub umiejętności, takich jak założenie wkłucia obwodowego, pobranie krwi żylnej do badań, iniekcja domięśniowa.
• Pacjent standaryzowany (PS) to osoba, która została wyszkolona do roli pacjenta bardzo szczegółowo. Podczas pozorowanej sytuacji, PS przyjmuje rolę granej postaci, zarówno jej historię, jak również język ciała, wygląd zewnętrzny oraz cechy emocjonalne i osobowościowe [1]. Pacjenci standaryzowani to wyszkoleni amatorzy lub profesjonalni aktorzy, prezentujący dolegliwości i objawy kliniczne [5, 6].
• Symulatory wysokiej wierności to duża liczba manekinów, które w przekonywujący sposób oddają zachowanie ludzkiego ciała. Symulatory pacjenta to wysokiej wierności manekiny naśladujące fizjologię człowieka. W niektórych modelach manekin jest podłączony do monitora, który przekazuje parametry z symulatora odzwierciedlające objawy danej jednostki chorobowej. Dzięki wbudowanym głośnikom pacjent ( głosem instruktora, który przebywa w innym pomieszczeniu) może odpowiadać na zadawane przez studenta pytania [7].
• Symulacja komputerowa to symulacja przedstawiona na ekranie komputera za pomocą grafiki i tekstu. Przypomina popularny format gier, w którym operator współdziała z interfejsem za pomocą klawiatury, myszy, joysticka lub innego urządzenia. Programy mogą przekazywać informacje zwrotne i obserwować działania studentów, a następnie je oceniać, co eliminuje potrzebę obecności instruktora. Istnieją programy takie jak HeartCode ACLS firmy Laerdal, które pozwalają studentom podejmować profesjonalne decyzje kliniczne[8].
• Rzeczywistość wirtualna to symulacje używająca wysoce zwizualizowane, trójwymiarowe metody w celu odwzorowania rzeczywistych sytuacji w opiece zdrowotnej. Zawiera ona interfejs fizyczny lub inne, takie jak klawiatura, mysz, detektor mowy i głosu, czujniki ruchu lub urządzenia dotykowe. Ta dziedzina symulacji używa technologii opracowanej przez branżę gier, wykorzystując wirtualny świat do nauczania. Wirtualną rzeczywistość wykorzystuje się do przyswajania wysoce technicznych kompetencji w chirurgii ortopedycznej czy w położnictwie. Usprawniają także trening resuscytacji czy inne czynności wykonywane przez studentów medycyny i pielęgniarstwa [9,10].

Przebieg sesji symulacyjnej

• Wprowadzenie (tzw. Prebriefing) jest częścią informacyjną, w której uczestnicy otrzymują informacje o danej symulacji. Prowadzący przedstawia scenariusz i zaplanowane cele do osiągnięcia przez studentów, przydziela role i związane z nimi zadania. Tutaj studenci zapoznają się ze sprzętem przygotowanym do symulacji, oraz z możliwościami symulatorów[13].
• Sesja symulacyjna to etap, w którym studenci realizują scenariusz przygotowany przez nauczyciela. Studenci odgrywają przydzielone role, podejmują działania lecznicze, pielęgnacyjne wobec pacjenta, przeprowadzają wywiad. Przebieg scenariusza zależy od wkładu studentów, oraz umiejętności wykorzystania posiadanej wiedzy i doświadczenia. Uczący się zdobywają umiejętności komunikacji interpersonalnej, pracy w zespole, liderowania, podejmowania decyzji, ustalania priorytetów w realizacji zadań a także radzenia sobie ze stresem w sytuacji nagłej lub trudnej.
• Podsumowanie (tzw. Debriefing) to ostatnia i najważniejsza część symulacji. Polega na kontrolowanym omówieniu zrealizowanego scenariusza w komfortowych i bezpiecznych warunkach. Studenci dowiadują się, jakie elementy wykonane zostały prawidłowo, a które należy skorygować i udoskonalić. Nauczyciel prowadzący może wykorzystać materiały audio- video odtworzyć wykonane przez uczących się czynności. Podczas debriefingu każdy student ma prawo wyrazić swoje zdanie i wyciągnąć wnioski na przyszłość, a także przeanalizować własne uczucia i doświadczenia z wykonanej pracy w scenariuszu. Symulacja wywiera duży wpływ na sferę emocjonalną studentów. Debriefing umożliwia omówienie uczuć i sformułowanie krytycznej i konstruktywnej oceny[11]. Celem debriefingu jest zbadanie jak bardzo studenci zbliżyli się swoim działaniem do określonego celu, a także zaobserwowanie co jest potrzebne, aby pokonać pojawiające się braki pomiędzy działaniem studentów a wyznaczonymi założeniami. Debriefing jest okazją do przedyskutowania celów scenariusza, jego przebiegu, a także określenia wiedzy, umiejętności i zachowania studentów[12].

Praktyka i jeszcze raz praktyka

Zajęcia realizowane metodą symulacji medycznej dają możliwość doskonalszego przygotowania do zawodu w krótszym czasie niż tradycyjna edukacja. Symulacja zapewnia studentom bardzo dobre warunki do ćwiczenia i sprawdzania poziomu nabytych umiejętności klinicznych, zarówno technicznych, jak i nietechnicznych przy równoczesnym braku ryzyka dla pacjenta[10]. Symulacja zwiększa kontrolę nad dokładnością wykonywanych czynności.

Umożliwia używanie prawdziwego sprzętu medycznego w warunkach symulowanych, pozwala ćwiczyć praktyczne procedury inwazyjne unikając zagrożeń dla pacjentów i samych ćwiczących. Każdy uczący się ma równe szanse doświadczyć tej samej sytuacji. Student może wielokrotnie ćwiczyć umiejętności, analizować je i oceniać.

W zależności od rodzaju symulacji student ma szansę nauczyć się postępowania w nagłych przypadkach, pracy zespołowej, a także komunikacji. Nabywa wprawy w zarządzaniu czasem i ustalaniu priorytetów w zdarzeniach bardzo zbliżonych do rzeczywistych, co przynosi łatwość w przeniesieni tych doświadczeń do realnego życia. Uczy poszukiwania najlepszej odpowiedzi w rozwiązaniu problemu sytuacyjnego z wykorzystaniem wiedzy i umiejętności. Symulacja zapewnia, że każdy student zobaczy i podejmie działania wobec pacjentów w różnych stanach zdrowia, co jest niezbędne, aby zostać kompetentnym lekarzem, pielęgniarką czy ratownikiem medycznym [5].

Np. w scenariuszu jest pacjent bardzo cierpiący z powodu silnego bólu pooperacyjnego. Studenci odgrywający scenariusz rozpoznają rodzaj bólu i jego charakter z zastosowaniem odpowiedniej skali. Następnie dokonują wyboru, jaki lek należy podać posługując się wiedzą jaką już posiadają, dobierają drogę podania zapisaną w zleceniu ( do naczynia żylnego przez wenflon w bolusie lub kroplówce, domięśniowo itd).

Studenci są przygotowani na ewentualne działania niepożądane, prowadzą również obserwację pacjenta pod kątem parametrów życiowych. Studenci wykazują się znajomością odczytu zlecenia lekarskiego, przygotowania leku z dopasowaniem do drogi podania, obserwacji pacjenta, zastosowania skali bólu.

Po odegraniu scenariusza nauczyciel wraz ze studentami omawia sytuację. Jeżeli popełniony był błąd – studenci szukają skutecznego rozwiązania. Zauważane są także mocne strony każdego studenta zaobserwowane podczas danej sytuacji, omówiona zostaje praca w zespole, emocje i postawa każdego z nich. Wypowiadają się głównie studenci, nauczyciel jedynie kieruje rozmową, zadaje pytania otwarte, mobilizuje do myślenia. W tej części pojawia się najwięcej pochwał dla studentów za dobre decyzje, skuteczne działanie i osiągnięcie założonych celów. Wspólnie szukają miejsca, gdzie można zastosować zdobytą wiedzę.

Literatura

1. Abdulmohsen H. Al-Elq.:Simulation-based medical teaching and learning. Journal of Family & Community Medicine. 2010,17(1):35-40. DOI: 10.4103/1319-1683.68787.
2. Berman NB, Durning SJ, Fischer MR, Huwendliek S, et al. The role for virtual patients in the future of medical education. Acad Med. 2016;91:1217–1222.
3. Czekajło, M. Symulacja medyczna jako profesjonalne narzędzie wpływające na bezpieczeństwo pacjenta wykorzystywane w procesie nauczania, Merkur Lekarski, XXXVII, 2015: 360–363.
4. Kulus M., Nowakowski M., Cebula G., Śmigas B.: Po-prawa jakości kształcenia w zawodach medycznych poprzez rozwój nauczania z wykorzystaniem symulacji. 2015.
5. Olszewski AE, Wolbrink TA. Serious Gaming in Medical Education: aproposed structured framework for game development. Sim Healthcare 2017;12:240–253.
6. Page-Cutrara, K. Prebriefing in nursing simulation: A concept analysis. Clinical Simulation in Nursing, 2015,11(7), 335-340.
7. Panczyk, M, Gałązkowski, R, Gotlib, J. Wykorzystanie symulacji do oceny umiejętności technicznych studentów medycyny i ratownictwa medycznego: aktualny przegląd badań. Anestezjologia i Ratownictwo 2016;10:184-193.
8. Parry, M., Fey, M-K. Simulation in Advanced Practice Nursing. Clinical Simulation in Nursing, 2019,26:1-2.DOI
9. Rudolph JW, Simon R, Dufresne R, et al. There’s no such thing as “Nonjudgmental” debriefing: A the-ory and method for debriefing with good judgment. Simul Healthcare 2006;1:49–55.
10. Residency, Wiley 2010 Cooke M, Irby DM, O’Brien BC, Shulman LS. Educating Physicians: A Call for Reform of Medical School and.
11. Scalese RJ, Obeso VT, Issenberg SB. Simulation technology for skills training and competency assess-ment in medical education. JGIM 2007;23:46–49
12. Taylor DCM, Hamdy H. Adult learning theories. Implications for learning and teaching inmedical edu-cation. AMEE Guide No 83. Medical Teacher 2013;35:1561–1572.
13. Zarajczyk M, Iwanowicz-Palus G, Bień A, et al. Medical simulation in medical science education.Eu-ropean Journal of Medical Technologies 2016;4:12–16.