Czy Wszechświat miał początek a może Wszechświaty trwają jedne po drugich? Czy w zrozumieniu najtrudniejszych naukowych zagadnień pomoże człowiekowi sztuczna inteligencja? Rozważania na ten temat wypełniły pierwsze spotkanie inaugurujące VII edycję cyklu „Wielkie pytania w nauce”.
Rzeszowska publiczność licznie zgromadzona w Filharmonii Podkarpackiej w skupieniu wysłuchała wystąpień dwóch fizyków: prof. Krzysztof Meissner niezwykle zajmująco przybliżył koncepcję konforemnej kosmologii cyklicznej (ang. CCC), a dr Tomasz Rożek skupił się na możliwościach i zastosowaniach sztucznej inteligencji, zastanawiając się między innymi nad tym, czy AI może pomóc zbadać wszechświaty opisywane przez prof. Meissnera. Spotkanie zakończyła rozmowa moderowana przez red. Wojciecha Bonowicza, w czasie której wybrzmiały także pytania zadane przez słuchaczy z widowni.
Konforemna kosmologia cykliczna to teoria zakładająca szereg kolejno istniejących po sobie Wszechświatów, w których koniec jednego utożsamiany jest z początkiem kolejnego. Jej autorem jest Sir Roger Penrose, laureat Nagrody Nobla z fizyki, z którym prof. Meissner ściśle współpracuje. To zupełnie inna koncepcja od teorii zakładającej, że nasz Wszechświat rozpoczął się Wielkim Wybuchem przed którym nic nie istniało (a nie mogło istnieć ponieważ nie istniał wówczas czas).
Prof. Krzysztof Meissner umieścił CCC w kontekście zmiany paradygmatu fizyki jako nauki oraz zaprezentował 2 diagramy Penrose’a, wyjaśniając przy tym granice obserwacji Wszechświata oraz proces rozszerzania się Wszechświata. Poznaliśmy także kilka faktów dotyczących równania Einsteina oraz jego modyfikacji, a ponadto dowiedzieliśmy się o badaniach prowadzonych wspólnie z brytyjskim noblistą na temat szukania śladów poprzedniego Wszechświata (eonu) we Wszechświecie, w którym żyjemy obecnie.
Dr Tomasz Rożek skupił się natomiast na sztucznej inteligencji, zaznaczając, że jest ona w pewnej mierze podobna do kategorii czasu: wszyscy rozumieją, czym jest, dopóki nie muszą precyzyjnie jej zdefiniować. Systemy AI mają dziś niezwykłe umiejętności – potrafią rozpoznawać nowotwory oraz stany emocjonalne ludzi, potrafią również analizując ręczne pismo konkretnych osób przewidzieć z 10-letnim wyprzedzeniem, kto zachoruje na chorobę Alzheimera.
Poważnym problemem jest natomiast to, jak nauczyć algorytmy podejmowania samodzielnych decyzji, w tym w szczególności decyzji o charakterze moralnym? To trudne, bo jako ludzie sami nie potrafimy precyzyjnie opisać moralności, co więcej – moralność jest inaczej rozumiana nie tylko w różnych kręgach kulturowych, ale niejednokrotnie także przez członków tego samego społeczeństwa.
Odpowiadając na pytania red. Wojciecha Bonowicza oraz rzeszowskiej publiczności dr Tomasz Rożek podkreślał, że AI nie zastąpi człowieka, ale może być i już często jest dla niego potężnym narzędziem; głównie dlatego, że potrafi analizować ogromne zbiory danych.
Prof. Krzysztof Meissner wyraził wątpliwość, czy AI może być zdolne do kreatywności – wszak bazuje ona na informacjach otrzymanych od ludzi, wspólnie z drem Rożkiem zgodził się natomiast, że w zastosowaniach AI kluczowe jest właściwe zadanie pytania i sformułowanie treści zadania.
Odpowiadając na pytanie o początek nie naszego Wszechświata, ale początek ciągu następujących Wszechświatów, profesor Meissner podkreślił, że nie potrafimy na to pytanie odpowiedzieć, ale jeśli udowodnimy, że przed naszym eonem był jakiś inny, to już będzie to przewrót na miarę kopernikańską.
Po spotkaniu do obu Gości ustawiły się po autografy i zdjęcia kolejki widzów oraz był czas na indywidualne rozmowy o fizyce, nauce oraz książkach.
Fot. Tadeusz Poźniak
