Tylko 25 % Polaków nie podejrzewa nieznajomych o złe intencje. Takie niepokojące dane stały się punktem wyjścia do rozważań, skąd bierze się nasza nieufność wobec innych. Wykład „Kryzys wiarygodności” w ramach cyklu „Przybij piątkę nauce” wygłosił prof. Piotr Sztompka, honorowy profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz profesor Wyższej Szkoły Europejskiej im. J. Tischnera w Krakowie.
Zdaniem profesora Sztompki wiarygodność to spełnienie oczekiwań, jakie mamy wchodząc lub utrzymując jakąś relację z inną osobą. W czasie wykładu zaznaczył: Wiarygodność w tym sensie jest zawsze zrelatywizowana. Jest to oczekiwanie wobec konkretnego partnera, oczekiwanie w pewnej dziedzinie, a także oczekiwanie, które może być silniejsze lub słabsze. Oczekiwanie pewnych działań/ zachowań, które dla nas byłyby korzystne, to właśnie wiarygodność.
Drugą stroną omawianego zjawiska, według profesora Sztompki, jest zaufanie, którego udzielamy osobie dla nas wiarygodnej. Wiąże się ono z ryzykiem, jakie podejmujemy wchodząc w relacje z innymi ludźmi. Ryzyko to jest nieuniknione i pojawia się za każdym razem, gdy poznajemy nową osobę. Obok tych osobistych relacji można jednak także mówić o wiarygodności ról społecznych. Jak przyznaje Profesor – wobec niektórych tych ról nasze oczekiwania są bardzo wysokie, co wiąże się np. z wykonywaniem zawodu zaufania społecznego (lekarz, adwokat, duchowny), przynależnością do grup społecznych (drużyna sportowa) lub przynależnością do konkretnych instytucji.
Rozważając kwestię wiarygodności należy zauważyć pojawiające się coraz częściej kryzysy wiarygodności. W Polakach jest duża nieufność wobec osób nam nieznanych. W przestrzeni publicznej coraz częściej pojawiają się autorytety pozorne czyli np. wykreowani influencerzy oraz domorośli eksperci edukujący nas w poszczególnych tematach. W Polsce występuje także niska wiarygodność społeczeństwa do elity politycznej (na co znaczący wpływ mają ujawniane skandale). Zdaniem Naukowca mamy również trudność z oceną wiarygodności władzy, ponieważ władza działa za pewną kurtyną (stronniczością medialną), ale wyborcy dostrzegają, że politycy nie spełniają ich oczekiwań. Świadomi obywatele dostrzegają: niekompetencję i nieodpowiedzialność, reprezentowanie partykularnych interesów oraz zawłaszczanie instytucji kontrolnych.
W kontekście światowym kryzys wiarygodności przejawia się w braku transparentności (globalizacja ekonomii i finansów, chaos informacji internetowych, słaba wiedza o innych), poczuciu obcości i zagubienia (indywidualizm, ksenofobia, utrata oparcia w religii), poszukiwaniu tożsamości (wojny kulturowe, ostre podziały majątkowe, wyścig szczurów).
Gość cyklu „Przybij piątkę nauce” w czasie wykładu pt. „Kryzys wiarygodności” opowiedział również o sposobach rozpoznawania wiarygodności, zawodności niektórych wskaźników oraz o różnych odmianach oczekiwań względem poszczególnych podmiotów. Profesor zwrócił także szczególną uwagę na pochodzenie kryzysu wiarygodności w Polsce oraz przedstawił możliwe remedia na obserwowany kryzys.
O projekcie „Przybij piątkę nauce”
W ramach projektu „Przybij piątkę nauce” Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie bezpłatnie udostępnia materiały filmowe oraz audio, zawierające relacje z kilkudziesięciu zrealizowanych wykładów i spotkań otwartych. Wszystkich zainteresowanych zapraszamy w 3. środę każdego miesiąca do udziału w spotkaniach, które – mamy nadzieję – są znakomitym instrumentem dyfuzji wiedzy i popularyzacji nauki.
