W poszukiwaniu alternatywy dla antybiotyków
Wynalezienie antybiotyków było kamieniem milowym w rozwoju medycyny – co do tego nikt nie ma wątpliwości. Jednak mogą mieć one skutki uboczne, zwłaszcza jeśli są stosowane w nadmiarze, dlatego naukowcy starają się znaleźć dla nich alternatywę. Z tego właśnie powodu dziś w tak wielu laboratoriach na świecie przedmiotem badań są rośliny, a ściślej rzecz ujmując ich właściwości lecznicze, które mogą dorównać swym działaniem lekom syntetycznym.
Jednym z głównych skutków ubocznych nadużywania antybiotyków w przypadku infekcji o różnej etiologii jest narastająca lekooporność mikroorganizmów chorobotwórczych. W związku z tym poszukiwane są naturalne substancje wykazujące przede wszystkim szerokie spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego. Najpopularniejszą rośliną, z której pozyskane ekstrakty wykazują działanie antybakteryjne, potwierdzone przez liczne prace badawcze, jest Alium sativum. Najnowsze doniesienia naukowe zaliczają do grupy roślin, których ekstrakty wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe również m.in. Aloe vera (aloes zwyczajny), którego ekstrakty wykazują działanie na S. ureus metycylinopornego, Sinapsi nigra, Acacia arabica, Hypericum perforatum, Euphorbia supina. Istotne jest to, że ekstrakty roślinne charakteryzuje szereg jednoczesnych różnych aktywności biologicznych, czyli działaniu przeciwbakteryjnemu towarzyszy np. żółciopędne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe.
Ponadto współczesne metody badawcze pozwalają na wyodrębnienie związków chemicznych (bądź ich mieszanin), które nadają surowcowi roślinnemu konkretne właściwości prozdrowotne. Curcuma longa jest przyprawą powszechnie stosowaną na całym świecie (jest m.in. głównym składnikiem curry i garam masali). Jednak poza walorami smakowymi, ekstrakty z bulw kurkumy wykazują szereg właściwości biologicznych – już w starożytności kurkumę stosowano w zakażeniach bakteryjnych i wirusowych oraz w schorzeniach wątroby. Wyciągi z kurkumy zawierają zarówno cenne seskwiterpeny, jak i polifenole (kurkuminoidy). Pośród tych ostatnich wiodącymi związkami jest demetoksykurkumina i bisdemetoksykurkumina. Te pochodne kwasu ferulowego warunkują główne właściwości farmakologiczne kurkumy.
Pomimo licznych badań naukowych określających właściwości biologiczne tej rośliny brak jest jednak danych odnośnie działania pojedynczych składowych ekstraktu z kłącza kurkumy odpowiadających za właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Fakt ten przyczynił się do podjęcia wspólnych prac badawczych parowników Katedry Kosmetologii WSIiZ z pracownikami naukowymi Uniwersytetu Medycznego w Lublinie (m.in. Katedrą i Zakładem Farmakognozji z Zakładem Roślin Leczniczych).
Do uzyskania ekstraktów z kłącza kurkumy w naszych badaniach użyto dwóch ekstarhentów: metanolu oraz eteru di etylowego. Do oceny właściwości antybakteryjnych zastosowano bioautografię bezpośrednią (TLC). Zaletą tej metody jest możliwość zbadania właściwości przeciwdrobnoustrojowych metabolitów wtórnych bez konieczności ich izolowania z ekstraktu. Uzyskane wyniki zostaną porównane z potencjałem antymikrobiologicznym (zbadanym standardowym testem MTT) składników ekstraktu uzyskanych z rozdziału metodą chromatografii przeciwprądowej. Do badań zostaną wykorzystane wybrane szczepy bakterii m.in. Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis.
Prowadzenie badań nad ekstraktami z różnych roślin – niekoniecznie rodzimych – jest zasadne
i wskazane. Mogą one stanowić w przyszłości źródło aktywnych substancji o wysokim potencjale bakteriobójczym i bakteriostatycznym, nie wykazując przy tym uciążliwych działań niepożądanych. Dodatkowo mogą być inspiracją w tworzeniu nowej generacji antybiotyków wzorowanych na substancjach obecnych naturalnie w roślinach.
Autor: dr n.med. Beata Antosiewicz
