Adiunkt w Katedrze Zarządzania Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Specjalizuje się w problematyce ochrony zdrowia, przede wszystkim, w zakresie aspektów prawnych i organizacyjnych. Autorka wielu publikacji i książek dotyczących prawa i zarządzania w ochronie zdrowia m.in. Polski system ochrony zdrowia oraz Choroby zakaźne oraz instrumenty zapobiegania ich rozprzestrzenianiu w polskim systemie ochrony zdrowia. Wielbicielka słowa pisanego, podroży, muzyki klasycznej i dobrej herbaty.
Prawo obywateli Ukrainy do świadczeń medycznych w Polsce
Jednym z podstawowych praw człowieka w cywilizowanych państwach jest prawo do opieki zdrowotnej (do świadczeń zdrowotnych). Opieka medyczna należy też do podstawowych potrzeb każdego człowieka. W poszczególnych państwach zakres prawa do opieki zdrowotnej zależy od przyjętego w nich modelu ochrony zdrowia i od szczegółowych krajowych regulacji prawnych.
Komu przysługuje w Polsce prawo do świadczeń opieki zdrowotnej?
Przypomnieć należy, że od 1999 roku w Polsce obowiązuje model ubezpieczeniowy systemu ochrony zdrowia. Model ten jest regulowany przede wszystkim przez ustawę z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Zgodnie z powyższą ustawą prawo do świadczeń zdrowotnych na terytorium Polski finansowanych ze środków publicznych mają świadczeniobiorcy, którymi są przede wszystkim:
1) osoby objęte powszechnym obowiązkowym i dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym, zwane „ubezpieczonymi”,
2) osoby, które nie ukończyły 18. roku życia posiadające obywatelstwo polskie,
3) inne niż wymienione w pkt 1-2 osoby posiadające miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które są w okresie ciąży, porodu lub połogu.
Ponadto w określonych ustawą przypadkach prawo do świadczeń zdrowotnych w Polsce przysługuje cudzoziemcom.
Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy
W związku z wojną w Ukrainie do Polski przybywa coraz większa liczba osób uciekających z tego państwa Ukrainy. Część z nich od razu wymaga pomocy medycznej, a pozostali mogą jej wymagać w niedalekiej przyszłości.
Od początku konfliktu pomocy medyczna była na bieżąco udzielana przez świadczeniodawców medycznych, a koszty udzielanych świadczeń mają być pokryte według deklaracji władz przez publicznego płatnika Narodowego Funduszu Zdrowia. Jednakże dotychczas brakowało sformalizowania podstaw do udzielania świadczeń zdrowotnych obywatelom Ukrainy, którzy uciekli do Polski.
Co określa nowoprzyjęta ustawa?
W przyśpieszonym trybie została uchwalona ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, którą opublikowano w Dzienniku Ustaw nr 583 z dnia 12 marca 2022 r. Ustawa powyższa określa szczególne zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa określa również:
1) szczególne zasady powierzenia pracy obywatelom Ukrainy, przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2) pomoc zapewnianą przez wojewodów, jednostki samorządu terytorialnego oraz inne podmioty obywatelom Ukrainy;
3) tworzenie Funduszu Pomocy w celu finansowania lub dofinansowania realizacji zadań na rzecz pomocy obywatelom Ukrainy;
4) niektóre uprawnienia obywateli Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny;
5) szczególne zasady przedłużania okresów legalnego pobytu obywateli Ukrainy oraz wydanych im przez organy polskie dokumentów dotyczących uprawnień w zakresie wjazdu i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
6) niektóre uprawnienia obywateli polskich i obywateli Ukrainy będących studentami, nauczycielami akademickimi lub pracownikami naukowymi wjeżdżającymi z terytorium Ukrainy;
7) szczególne regulacje dotyczące kształcenia, wychowania i opieki dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, w tym wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w realizacji dodatkowych zadań oświatowych w tym zakresie;
8) szczególne zasady organizacji i funkcjonowania uczelni w związku z zapewnianiem miejsc na studiach dla obywateli Ukrainy;
9) szczególne zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej przez obywateli Ukrainy, przebywających legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Regulacje powyższej ustawy obowiązują zasadniczo od dnia 24 lutego 2022 r.
Przede wszystkim ustawa wprowadza fundamentalną zasadę, że jeżeli obywatel Ukrainy, wjechał legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w rozporządzeniu Rady Ministrów i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r.
Kto pokryje koszty leczenia Ukraińców przebywających w Polsce?
Na podstawie art. 37 ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa obywatele Ukrainy mają prawo do korzystania z opieki medycznej w Polsce, a świadczenia zdrowotne im udzielania będą finansowane przez publicznego płatnika – Narodowy Fundusz Zdrowia ze środków budżetu państwa.
Zgodnie z powyższym przepisem każdy obywatel Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny (na zasadach określonych w wyżej wskazanej ustawie), jest uprawniony do opieki medycznej udzielanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obejmującej świadczenia opieki zdrowotnej na zasadach i w zakresie, w jakim osobom objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym przysługuje prawo do świadczeń na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Czyli obywatel Ukrainy, który przybył do Polski od dnia 24 lutego 2022 (na razie do odwołania) ma prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych w systemie publicznego ubezpieczenia zdrowotnego na takich samych zasadach i w takim samym zakresie, jak świadczeniobiorcy Polacy (czyli ubezpieczeni obowiązkowo lub dobrowolnie). Zasadniczo jedyna różnica dotyczy zakresu świadczeń zdrowotnych do których są uprawnieni obywateli Ukrainy w Polsce, bowiem nie mają oni prawa do leczenia uzdrowiskowego i rehabilitacji uzdrowiskowej (pobytu w sanatorium /szpitalu uzdrowiskowym).
Z jakich świadczeń będą mogli korzystać obywatele Ukrainy w Polsce?
Obywatele Ukrainy mają prawo do:
1) podstawowej opieki zdrowotnej;
2) ambulatoryjnej opieki specjalistycznej;
3) leczenia szpitalnego;
4) opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień;
5) rehabilitacji leczniczej;
6) świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej;
7) leczenia stomatologicznego;
8) zaopatrzenia w wyroby medyczne;
9) ratownictwa medycznego;
10) opieki paliatywnej i hospicyjnej;
11) świadczeń wysokospecjalistycznych;
13) programów zdrowotnych;
14) leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych dostępnych w aptece na receptę.
Ponadto mają prawo do świadczeń związanych z przeciwdziałaniem chorobom zakaźnym w tym COVID 19 i dlatego mają prawo do bezpłatnych: szczepień przeciwko COVID-19, testów w kierunku koronawirusa (antygenowe i PCR) oraz leczenia związanego z COVID-19.
Należy pamiętać, że obywatel Ukrainy, który wyjedzie z Polski na dłużej niż miesiąc, traci uprawnienia do świadczeń medycznych przysługujących na mocy omawianej ustawy.
W jakich miejscach Ukraińcy otrzymają deklarowaną pomoc medyczną?
W praktyce będą oni korzystać przede wszystkim ze świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej (lekarza, pielęgniarki), konsultacji lekarskich specjalistycznych (ambulatoryjnej opieki specjalistycznej) oraz z leczenia szpitalnego.
Świadczenia opieki zdrowotnej dla obywateli Ukrainy udzielane są przez świadczeniodawców (szpitale, przychodnie, itp.) na podstawie umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej oraz przez apteki na podstawie umów na realizację recept, zawartych z Narodowym Funduszem Zdrowia. Dlatego też Ukraińcy mogą korzystać bezpłatnie ze świadczeń tylko u tych podmiotów wykonujących działalność leczniczą, które mają status świadczeniodawcy systemu ubezpieczenia zdrowotnego czyli mają umowę z NFZ. Oczywiście mogą też jak każdy korzystać odpłatnie ze świadczeń komercyjnych np. z porad w prywatnych gabinetach lekarskich czy badań laboratoryjnych.
Koszty świadczeń opieki zdrowotnej udzielonych obywatelom Ukrainy są rozliczane ze świadczeniodawcami (przychodniami, szpitalami itp.) oraz aptekami przez Narodowy Fundusz Zdrowia, a finansowane z dotacji celowej z budżetu państwa udzielanej z części, której dysponentem jest minister zdrowia. Szczegółowy tryb i sposób finansowania kosztów świadczeń zostanie określony w umowie zawartej między ministrem a Prezesem Narodowego Funduszu Zdrowia. W praktyce świadczenia zdrowotne będą dla obywateli bezpłatne ewentualnie częściowo odpłatne identycznie jak dla polskich świadczeniobiorców.
