Sytuacja finansowa podkarpackich JST oraz indeks jakość życia w województwie

W prezentowanym raporcie omówiono sytuację gospodarki finansowej JST na Podkarpaciu po pierwszym półroczu 2019 r., a także przedstawiono pierwszą wersję rankingu jakości życia w gminach województwa podkarpackiego – systemu ciągłego monitorowania czynników kształtujących jakości życia zaproponowanego przez IBAF. Zaprezentowane wyniki oparto na oficjalnych źródłach danych, a także wynikach badań prowadzonych przez zespół Instytutu.

Wg zebranych danych, PKB w II kwartale 2019 roku był o 0,8% wyższy niż w pierwszych trzech miesiącach roku, natomiast w pierwszym półroczu wartość PKB (z uwzględnieniem wyrównania sezonowego) była o 4,1% wyższa niż w analogicznym okresie rok wcześniej. Jest to dobry sygnał dla naszej gospodarki, tym samym zmniejszającej się dysproporcji rozwojowych między Polską i najbardziej rozwiniętymi krajami. Ponadto, obserwuje się zmniejszenie się wartości stopy bezrobocia rejestrowanego. W czerwcu 2019 r. wynosiła 5,3%, co stanowiło o 0,6 pkt. procentowego mniej niż przed rokiem. Na koniec lipca 2019 r. tylko w dwóch krajach UE stopa bezrobocia (liczona zgodnie z metodologią Eurostatu) była niższa niż w Polsce.  Wynagrodzenie w gospodarce narodowej wzrosło realnie o ok. 4% w stosunku do II półrocza roku 2018, zaś nieco wolniej rosły emerytury  i renty.

Budżet państwa realizowany jest bez wyraźnych zakłóceń, do lipca 2019 r. zrealizowano blisko 60% planowanych dochodów oraz niewiele ponad 56% określonego limitu wydatków budżetu. Nieco inaczej kształtuje się sytuacja budżetu środków europejskich, w tym miejscu zrealizowano 45% planowanych dochodów a wykorzystano jedynie niecałe 37% limitu wydatków. Niestety,  od początku roku 2019 państwowy dług publiczny wzrósł o ok. 13,6 mld zł, z czego ok. 12 mld zł przypada na przyrost długu Skarbu Państwa. Kolejny rok z rzędu dług Skarbu Państwa rośnie znacznie szybciej niż wynikałoby to z potrzeb finansowania deficytu budżetu państwa.

Do prezentacji dochodów JST województwa podkarpackiego wykorzystano dane pochodzące z półrocznych sprawozdań budżetowych (dochody oraz wydatki) wszystkich jednostek samorządu terytorialnego z terenu województwa. Analiza budżetu poszczególnych jednostek wskazuje na duże zróżnicowanie dochodów i wydatków JST, szczególnie widoczne przy wielkościach dochodów własnych i wydatków majątkowych  (średni poziom na jednego mieszkańca gmin powiatu leskiego był jedenastokrotnie wyższy niż w gminach powiatu łańcuckiego).

Dochody zrealizowane przez JST województwa podkarpackiego w I półroczu 2019 r. wyniosły ok. 7,2 mld zł (o 4,9% większe niż przed rokiem), największe dochody przypadające na jednego mieszkańca zrealizowały miasta na prawach powiatu (3,5 tys. zł/mieszkańca), zaś w pozostałych gminach dochody te wynosiły 2,5 tys. na mieszkańca, jednak nie obserwowało się różnic między gminami miejskimi, miejsko-wiejskimi czy wiejskimi. Podobnie, jak wzrosły dochody JST nastąpił wzrost wydatków JST, które po pierwszym półroczu były o 7,2% większe niż rok wcześniej. Całkowite zobowiązania podkarpackich gmin na koniec I półrocza 2019 roku (3,6 mld zł) były niemal identyczne, jak przed rokiem.

W województwie podkarpackim obserwuje się większe aniżeli dla całej Polski wykorzystanie zakontraktowanych kwot środków UE (obecnie wykorzystano ponad połowę zakontraktowanych kwot), równocześnie kwoty przyznane województwu w podpisanych umowach są o ok. 18% niższe niż średnia dla Polski.

Autorzy raportu podkreślają, że obecnie dla stabilności finansowej JST znaczące będą zmiany w podatku dochodowym od osób fizycznych, które polegają na obniżeniu podstawowej stawki PIT z 18 do 17% (przy równoczesnym zmniejszeniu subwencji wyrównawczej), zwolnieniu z PIT podatników w wieku 26 lat, jak również zwiększeniu ryczałtu kosztów uzyskania przychodów przez pracowników.

Jakość życia jest wielokryterialna, co oznacza, że nie zależy od jednego ściśle określonego miernika. Zaproponowany przez IBAF system ciągłego monitorowania czynników kształtujących jakość życia w gminach województwa podkarpackiego obecnie obejmuje dwa podstawowe moduły bazę danych o wybranych wskaźników wpływających na jakość życia oraz narzędzia informatyczne pozwalające na sporządzenie rankingu jakości życia gmin województwa lub wybranej grupy tych gmin. Indeks jakości życia obejmuje dziewięć niezależnych obszarów determinujących jakości życia (w opinii ekspertów IBAF), które opisują trzy lub cztery wskaźniki, najistotniejsze dla oceny wpływu na jakość życia, dla których dostępne są wiarygodne dane. Odcinając się od subiektywnej oceny obszarów jakości życia, każdy z zainteresowanych użytkowników tworzy swój własny ranking istotności poszczególnych obszarów. Dzięki temu zabiegowi, ranking gmin województwa podkarpackiego można dostosować do własnej oceny wagi poszczególnych zagadnień dla jakości życia.  

W chwili obecnej ranking dostępny jest na stronie internetowej ibaf.edu.pl, jest to wstępna wersja, która będzie poddawana zmianom zarówno od strony doboru wskaźników, jak również formy prezentacji wyników. Osoby, które chciałyby zgłosić sugestie zmian w rankingu proszone są o kontakt z zespołem Instytutu Badań i Analiz Finansowych.

Jednocześnie już dzisiaj zapraszamy Państwa na grudniowe Seminarium Samorządowe Instytutu Badań i Analiz Finansowych podczas którego zajmiemy się sytuacją finansową podkarpackich jednostek samorządu terytorialnego w III kwartale oraz przedstawimy wyniki naszych badań dotyczących finansowania oświaty w samorządach.

Serdecznie zapraszamy do zapoznania się ze szczegółowymi wynikami analiz.