Czym jest Analityka danych i Big Data?

Dr inż. Arkadiusz Gaweł jest wykładowcą w Katedrze Kognitywistyki i Modelowania Matematycznego WSIiZ. Jest także konsultantem do spraw AI w nauce i edukacji. Przez 10 lat pracował jako analityk w zespole analitycznym, gdzie wykorzystywał wszelkiego rodzaju techniki i analizy danych do optymalizacji decyzji zarządczych. Jak sam mówi – Moje zamiłowanie do analityki jest zgodne z moim typem osobowości, Jest to branża, w której bardzo dobrze się czuję. Dla mnie w analityce najbardziej intrygujące jest to, że można wejść do czyjegoś ogródka i zobaczyć, jak w nim jest i uczyć się nowych rzeczy. Analitycy pełnią rolę konsultantów w różnych dziedzinach, w różnych obszarach i wchodzenie w te obszary powoduje, że się bardzo dużo uczymy. Możliwość wychwytywania wzorów i znajdywania rzeczy, które rzeczywiście pomogą naszemu zleceniodawcy, jest wartością dodatkową. A pokazywanie i przekazywanie tego czego się nauczymy w liczbach, z którymi się nie dyskutuje, jest wartością najwyższą.

Zacznijmy od początku – Analityka danych i Big Data brzmi dość tajemniczo, wielu młodym osobom z niczym konkretnym się nie kojarzy. Co to oznacza?

Głównie chodzi o analizę danych, przygotowanie, obsługę na wszelkiego rodzaju etapach ich przetwarzanie, po wizualizację. A kwestie Big Data to rzeczy związane z pewną charakterystyką, która dotyczy bardzo dużych wolumenów danych.

Czy osoba, której bliżej do humanisty niż programisty, może odnaleźć się na takim kierunku?

To zależy od typu osobowości człowieka. Wielu osobom analityka kojarzy się wyłącznie z matematyką, statystyką, programowaniem, ale jest to błędne przekonanie. To jest kwestia bardzo indywidualna. Ja bym unikał takiej generalizacji, że tylko i wyłącznie umiejętności programistyczne są związane z tymi kierunkami. Oczywiście są to rzeczy istotne jeśli chodzi o pracę analityka, ale z drugiej strony biorąc pod uwagę to, że mamy do czynienia z procesem np. podejmowania decyzji, można domniemywać, że jest to kierunek bardziej potrzebny niż ścisła informatyka, ponieważ nie każdy z nas potrzebuje w pracy komputera, ale każdy z nas podejmuje decyzje.

Jeśli osoba z duszą humanisty zobaczy w tym sens i pewną aplikowalność w życiowe sytuacje, to myślę, że będzie w stanie nauczyć się tych analitycznych rzeczy. Kursy na naszych kierunkach są tak zbudowane, że prawie na każdym przedmiocie, szczególnie ćwiczeniowych bądź laboratoryjnych wariantach, są ułożone w sposób case study, czyli odwzorowują konkretną sytuację, w której studenci mogą zastosować wybraną procedurę lub metodę wypracowaną na zajęciach w sposób bardzo analityczny.

Czyli czego dokładnie taki młody człowiek może się spodziewać po studiach na tych kierunkach?

Mamy w naszej ofercie zarówno studia pierwszego, jak i drugiego stopnia. Na pierwszym stopniu kierunek Analityka danych w biznesie to wprowadzenie do posługiwania się danymi, od momentu ich przetwarzania, czyli nauka posługiwania się ogólnie dostępnymi narzędziami i programami do analizy danych, przez kurs programowania, po posługiwanie się narzędziami komercyjnymi, które znacznie ułatwiają analizę danych. Współpracujemy z firmą SAS, która dostarcza nam oprogramowanie, które umożliwia działanie na danych bez umiejętności programistycznych, na zasadzie wizualnego interfajsu. Mamy także przedmioty, które dotyczą dalszych etapów pracy z danymi, np. wizualizacja danych, tworzenie modeli predykcyjnych. Program jest ułożony w taki sposób, żeby móc go przyswajać progresywnie, czyli zaczynamy od najprostszych metod, przechodząc do bardziej skomplikowanych i osiągnięcia pełnej umiejętności posługiwania się danymi i wyciągania z nich wniosków. Na kierunku drugiego stopnia Analityka danych i Big Data kładziemy nacisk na analizę i przetwarzanie bardzo dużych zbiorów danych, w tym uczenie maszynowe, storytelling – opowiadanie historii, czyli przekazanie kluczowych informacji w bardzo ciekawy i przystępny sposób.  

Gdzie absolwent takiego kierunku studiów może znaleźć pracę?

W ofertach pracy bywa to różnie nazywane, ale najprościej mówiąc są to zawody analityk danych lub analityk biznesowy. Czyli osoba po takim kierunku najlepiej odnajdzie się w analizowaniu danych, nawet bardzo obszernych, i będzie potrafiła wyciągać z tego wnioski i doradzać zarządowi danej firmy w podejmowaniu decyzji biznesowych. Biorąc pod uwagę różne raporty, chociażby Future of Jobs Report 2025, zapotrzebowanie na zatrudnienie analityków jest coraz większe. Polski Instytut Ekonomiczny wydał raport, który pokazuje, że istnieje bardzo duży wakat specjalistów do spraw analizy danych. Jest to obszar potrzebujący wsparcia, ponieważ ilość danych rośnie w bardzo szybkim tempie. Ktoś się tymi danymi musi zajmować i może nam w tym pomóc sztuczna inteligencja.

Właśnie ze sztuczną inteligencją jest związane moje kolejne pytanie. Czy analityk danych nie jest tym zawodem, który AI może w przyszłości zastąpić?

Jest tutaj dużo prognoz, jest nawet taka strona „Will Robots Take My Job?”, gdzie możemy wpisać naszą profesję i dowiedzieć się czy możemy być zastąpieni czy nie, ale to są tylko prognozy. Może podam przykład kierowcy ciężarówki, gdzie prognozy mówiły, że ten zawód zostanie wyparty przez AI. Okazało się, że te prognozy były całkowicie mylne, ponieważ technologia nie radzi sobie w newralgicznych, nieoczekiwanych momentach, a świat jest tak złożony, że nie da się wszystkiego zasymulować. Pamiętajmy, że sztuczną inteligencję muszą tworzyć osoby, które potrafią posługiwać się narzędziami związanymi z AI i w ofercie naszego kierunku mamy także przedmioty, które kształtują takie umiejętności.

Czy z analityką to nie jest tak, że każdy z nas, każdego dnia podejmuje jakieś analityczne decyzje?

Dokładnie tak! Analityka dzieli się na trzy główne składowe:

1. Analityka deskryptywna – gdzie opisujemy daną sytuacje bardzo dokładnie, rozbijamy ją na czynniki pierwsze.
2. Analityka predyktywna – gdzie staramy się przewidzieć niektóre rzeczy, popatrzeć w przód, jaki może mieć wynik w przyszłości dana sytuacja.
3. Analityka preskryptywna – najbardziej złożona, która przewiduje przyszłe zdarzenia i jednocześnie rekomenduje konkretne działania, a konsekwencje decyzji mogą być różne.

Umiejętność oceny, czy dana decyzja będzie dla nas dobra w otaczającym nas bardzo dynamicznym środowisku, może rodzić rzeczywiste konsekwencje. Jest to dodatkowo utrudnione przez obecnie panującą dobę AI, czyli masę bombardujących nas z każdej strony deepfake’ów i fakenews’ów. I umiejętności obsłużenia tego chaosu w dostarczanych nam danych także uczymy się na studiach analitycznych. Uczymy się oceniać informacje w sposób hermetyczny, czyli czy w ogóle powinniśmy reagować na daną informację. Uczymy się umiejętności weryfikacji, krytycznego myślenia, które świadomy analityk powinien umieć podejmować, czyli umiejętności poszukiwania prawdy – analitycznej weryfikacji źródła.

Analitykę wymienia się jako TOP 5 zawodów najbardziej poszukiwanych na rynku pracy, czy faktycznie tak jest?

Tak. Tutaj właśnie przechodzimy od naszej motywacji wewnętrznej do motywacji zewnętrznej, czyli wynagrodzenia. Na umiejętności analityczne, umiejętności programowania i zarządzania danymi, jest faktycznie bardzo duże zapotrzebowanie. Jeśli chodzi o pracę i zarobki analityka, oczywiście w zależności od doświadczenia, to stawki są rzędu od 10 tys. złotych w górę. I to zapotrzebowanie na tych specjalistów będzie tylko większe. Oczywiście taki analityk oprócz analizy danych musi także umieć posługiwać się, wytwarzać i trenować modele predykcyjne czy modele AI i tego również uczymy na naszych kierunkach.  

Biorąc pod uwagę kierunki analityczne, które oferujemy, jest to chyba jeden z najbardziej uniwersalnych obszarów, które przyszły student, myślący o karierze analityka, może rzeczywiście zaaplikować dla siebie.

Rozmawiała Anna Klee-Bylica, Rzecznik prasowy Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie.