„Przykłady dobrych praktyk rolniczych dla ochrony gleby” to jeden z artykułów, który znalazł się w publikacji „Dbając o planetę, dbasz o swoją przyszłość”. Jego autorem jest dr hab. Jerzy Kozyra, prof. IUNG-PIB.
Naukowiec z Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach w swoim rozdziale przedstawia tradycyjne i nowoczesne metody ochrony oraz regeneracji gleb w rolnictwie. Pokazuje, że gleba odgrywa ważną rolę w przystosowaniu się do zmian klimatu, a także stanowi magazyn węgla organicznego i wody.
Rozdział, którego jestem autorem, stanowi kompendium wiedzy praktycznej i naukowej o tym, jak rolnictwo może skutecznie chronić glebę i jej właściwości retencyjne – najcenniejszy zasób środowiska rolniczego
prof. Jerzy Kozyra
Autor opisuje, w jaki sposób takie praktyki jak uprawa bezorkowa, stosowanie roślin okrywowych, racjonalne nawożenie czy wykorzystanie resztek pożniwnych pomagają zwiększyć zawartość materii organicznej w glebie, ograniczyć erozję i poprawić jej żyzność. Podkreśla również znaczenie różnorodności mikroorganizmów w glebie oraz rolę rolnictwa węglowego w zmniejszaniu emisji gazów cieplarnianych.
– Rozdział, którego jestem autorem, stanowi kompendium wiedzy praktycznej i naukowej o tym, jak rolnictwo może skutecznie chronić glebę i jej właściwości retencyjne – najcenniejszy zasób środowiska rolniczego – wyjaśnia prof. Jerzy Kozyra.
Kim jest autor?
Autor tekstu „Przykłady dobrych praktyk rolniczych dla ochrony gleby” to klimatolog, profesor Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach, oraz przewodniczący Komisji Agrometeorologii i Klimatologii Stosowanej Polskiej Akademii Nauk Oddział w Lublinie.
Prof. Kozyra to także członek Komitetu ds. Kryzysu Klimatycznego PAN, członek grup roboczych Inicjatywy Europy Środkowo-Wschodniej na rzecz opartego na wiedzy rolnictwa, akwakultury i leśnictwa w biogospodarce – BIOEAST.
Ponadto prof. Kozyra prowadzi badania w dziedzinie agrometeorologii, zmian klimatu i biogospodarki. Od 2024 r. pełni funkcję kierownika Zakładu Biogospodarki i Agrometeorologii IUNG-PIB, a od 2025 r. kieruje Systemem Monitoringu Suszy Rolniczej w Polsce. Jako ekspert Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi uczestniczy w pracach nad tworzeniem ram wspólnej polityki rolnej oraz nad adaptacją sektora rolnego do zmian klimatu. Jest autorem licznych publikacji naukowych i współautorem krajowych oraz międzynarodowych strategii adaptacyjnych w rolnictwie.
Przeczytaj fragment artykułu!
„Utrzymywanie gleby przez jak największą część roku pod okrywą roślinną poprzez rozbudowane zmianowanie upraw z poplonami lub alternatywnie okrywy mulczem jest podstawową metodą ochrony przed erozją wodną i wietrzną. Te praktyki to także kluczowy sposób na zapewnienie odporności gleby na stresowe warunki termiczne dla organizmów glebowych oraz na przesuszenie gleby wynikające z wysokiej temperatury, parowania oraz straty wynikające z gwałtownych opadów atmosferycznych oraz wiatrów powodujących erozję wietrzną. Główne zalecenia dotyczące ochrony gleby przed erozją wodną wskazują, że na stokach o umiarkowanym nachyleniu konieczne jest prowadzenie orki w poprzek stoku.
Na stokach o dużym nachyleniu zaleca się uprawę roślin wieloletnich lub przekształcenie terenu na użytek zielony. Obecnie w obliczu występowania coraz częstszych gwałtownych opadów burzowych na stokach powinno się stosować głównie metody uprawy bezorkowej. Barierą ograniczającą erozję wodną i wietrzną, nasilającą się wraz ze zwiększeniem dynamiki zjawisk atmosferycznych, są tarasy na stokach oraz pasy zakrzaczeń i zadrzewień. Mniej znaną metodą, choć powszechną na obszarach, gdzie dominuje rozdrobnione rolnictwo, jest stosowanie tzw. uprawy konturowej, czyli naprzemienne stosowanie w poprzek stoku pasów upraw o różnej wysokości, zróżnicowanej strefie korzeniowej i wymaganiach cieplnych. Dodatkowo uprawa w poprzek stoku pozwala zatrzymywać wodę. Innym problemem związanym z użytkowaniem rolniczym gleb jest ich zagęszczanie.
Do zagęszczenia gleby przyczynia się wiele czynników, głównie ruch ciężkich maszyn rolniczych po polu, intensywna uprawa gleby, ale również intensywne opady atmosferyczne. W efekcie zagęszczenia gleby pojawia się problem zmniejszonej aktywności mikrobiologicznej gleby, ograniczenie wzrostu korzeni, słabe napowietrzenie strefy korzeniowej i słaby drenaż (rys. 5). W efekcie słabego napowietrzenia gleby i strat azotu w wyniku zmniejszonej denitryfikacji na polach z zagęszczonym podglebiem uzyskuje się niższe plony, a co za tym idzie – spadają zyski gospodarstwa. Podstawową metodą likwidacji zagęszczenia gleby jest zabieg głęboszowania, który polega na głębokim spulchnianiu gleby za pomocą tzw. głębosza.
Zabieg ten ma na celu poprawę struktury gleby oraz jej właściwości fizycznych przez rozluźnienie oraz złagodzenie zagęszczenia, zwiększenie napowietrzenia i infiltracji. Nadmiernemu zagęszczeniu gleby przeciwdziała stosowanie połączonych w jednym przejeździe zabiegów uprawowych, takich jak uprawa gleby, wgłębne nawożenie i wysiew nasion. Zmniejsza się w ten sposób liczba przejazdów ciężkim sprzętem po polu, ograniczając powstawanie zastoisk wodnych po opadach atmosferycznych”.
Cały artykuł „Przykłady dobrych praktyk rolniczych dla ochrony gleby” znajdziesz w książce „Dbając o planetę, dbasz o swoją przyszłość”. Publikacja ukazała się nakładem Wydawnictwa Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie oraz Oficyny Wydawniczej Aspra.
W „Dbając o planetę…” znajdziesz także artykuły:
- dr Joanny Grzymały-Moszczyńskiej oraz dr Weroniki Kałwak „Wpływ zmian klimatu na rolników – aspekty psychologiczne”
