Ze względu jednak na swoją przełomowość może za sobą nieść również negatywne skutki i problemy natury etycznej. Do obaw zalicza się przede wszystkim zastępowanie pracy przez maszyny oraz wzrost nierówności na rynku pracy (polaryzacji) na skutek lepszych kwalifikacji części populacji i jej dostosowań do zmian technologicznych, a zastąpienia pracy pozostałej części populacji o niskich kwalifikacjach wykorzystywanych w pracach rutynowych.

Teorie (oparte na danych) rozwijane od początku XXI w. starające się wyjaśnić wpływ zmian technologicznych dla rynku pracy wskazują na stopniowe ograniczanie pracy dla reprezentantów zawodów o zadaniach rutynowych oraz o mało zaawansowanych umiejętnościach. Ich obowiązki przejmuje technologia. Z drugiej strony teoria wskazuje na znaczny wzrost wydajności pracy przy wykorzystaniu SI, ale jednocześnie nieprzewidywalność jej rozwoju.

Poszukiwane zawody…

Sztuczna inteligencja, jak i inne raczkujące obszary gospodarki nie są do końca formalnie uregulowane na potrzeby rynku pracy. Niemniej jednak w wielu obecnie funkcjonujących standardach klasyfikacji zawodów istnieją zawody bezpośrednio i pośrednio związane ze sztuczną inteligencją. W Europejskiej Klasyfikacji Umiejętności, Kompetencji, Kwalifikacji i Zawodów (ESCO) według stanu na początek 2024 r. istnieją trzy zawody bezpośrednio związane ze SI. Są to:

• Inżynier systemu komputerowego rozpoznawania obrazów (Computer vision engineer),
• Specjalista ds. zarządzania danymi (Data scientist),
• Projektant inteligentnych systemów informacyjno-telekomunikacyjnych (ICT intelligent systems designer).

W polskiej nomenklaturze wykorzystuje się Klasyfikację Zawodów i Specjalności (KZiS), która wyodrębnia następujące zawody bezpośrednio związane ze SI:

• Specjalista systemów rozpoznawania mowy (kod zawodu: 251905),
• Specjalista ds. rozwoju sztucznej inteligencji (kod zawodu 251908),
• Specjalista ds. uczenia maszynowego (kod zawodu 251909),
• Analityk baz danych/Data scientist (kod zawodu 252102).

Przy sporządzeniu ogłoszeń o pracy pracodawcy często nie posługują się nazwą zawodu, lecz nazwą stanowiska pracy, by móc w pełnej mierze w tytule ogłoszenia jednym krótkim zdaniem scharakteryzować zakres obowiązków zawodowych. Dostępne źródła wiedzy nt. zawodów i stanowisk w obszarze sztucznej inteligencji sugerują następujące tytuły ogłoszeń odzwierciedlające stanowisko pracy z zakresu SI:

• AI Engineer (Inżynier z zakresu SI)
• AI Ethicist (Specjalista ds. etyki w zakresie SI)
• AI Researcher (Badasz ds. sztucznej inteligencji)
• Big Data Analyst (Analityk dużych zbiorów danych)
• Computer vision engineer (Specjalista ds. wizji komputerowej)
• Data Mining and Analysis (Analityk ds. przetwarzania danych)
• Machine Learning Engineer (Inżynier ds. uczenia maszynowego)
• Natural Language Processing Engineer (Inżynier ds. przetwarzania języka naturalnego)
• Prompt engineer (Specjalista z zakresu komunikacji z modelami SI).

W 2023 r. spośród analizowanych stanowisk pracy z zakresu SI najwięcej wakatów zostało ogłoszonych w Internecie[1] dla Analityków biznesowych – 6 844 ofert pracy, Inżynierów danych – 2 454, Analityków danych – 1 694, Specjalistów z zakresu Data Science – 812 oraz Sztucznej inteligencji – 404. Najmniej ofert pracy z kolei odnotowano dla pracowników, których głównym obowiązkiem zawodowym jest eksploracja danych – 14, Specjalistów zajmujących się przetwarzaniem jeżyka naturalnego – 50 oraz wizją komputerową – 59.

Sztuczna inteligencja przejmuje wiele obowiązków pracowników. Istnieje wiele przesłanek do stwierdzenia, że SI będzie jednak stanowić wsparcie, a nie przeszkodę na rynku pracy. Konieczne jest jednak uwzględnienie SI w działalności gospodarczej, jak i w rozwoju kompetencji pracowników.

Wyniki badania kompetencji wskazanych w internetowych ogłoszeniach o pracy skierowanych do zawodów związanych ze SI na europejskim rynku pracy wskazują na to, że wiele kompetencji, które są niezbędne do wykonywania czynności zawodowych nie są kompetencjami stricte z zakresu SI, lecz są kompetencjami okołoinformatycznymi ogólnego użytku (np. umiejętność wykorzystania arkuszy kalkulacyjnych lub znajomość biznesowych systemów ICT). Niektóre z tych kompetencji pojawiają się dość często w innych ofertach pracy niezwiązanych ani ze SI, ani z informatyką. Co więcej, na przestrzeni ostatnich lat częstość występowania tego typu kompetencji wzrosła. Z punktu widzenia kształcenia studentów na kierunkach zarówno związanych z informatyką i sztuczną inteligencją, jak i innych niezwiązanych z nowoczesnymi technologiami istotne jest nauczanie tego typu umiejętności, aby móc zapewnić silną pozycję absolwentów na rynku pracy.

W aspekcie wpływu sztucznej inteligencji na rynek pracy rodzą się następujące pytania:

– jakie zawody są najbardziej narażone na wyparcie/zastąpienie przez SI a jakie relatywnie bezpieczne?

– jakich kompetencji będą potrzebować pracownicy w środowisku pracy, w którym wykorzystuje się SI?

– jak szkoły wyższe powinny kształcić swoich studentów, tak by płynnie mogli oni wejść na rynek pracy „doby SI”?

Te i inne aktualne tematy związane z wyzwaniami współczesnego i przyszłego rynku pracy znajdziesz na naszym portalu Biura Karier WSIiZ. Śledź nas! Znajdziesz tam też poszerzoną wersję tego artykułu.

Autorzy artykułu: Robert Pater, Herman Cherniaiev, Zyta Hosa, Konrad Szocik

[1] Opracowanie własne na podstawie danych z portalu https://www.pracuj.pl/